ahmetbeyler
New member
Tarih boyunca isminden hiç bir yerde güzel bahsedilmeyen, epeyce sayıda birbirinden farklı isim gördük. bu biçimde dediğimizde akla birinci gelen isimlerden biri de Adolf Hitler oluyor. Çünkü acımasızlığı ve gerçekleştirdiği insanlık dışı hareketlerle akıllarda yer alan diktatör, Almanya ve dünya tarihine hiç unutulmayacak bir leke olarak geçti.
Milyonlarca insanın vefatından sorumlu olan bu isim, 1945 yılında hayatını yitirdi. Buradan daha sonra fazlaca sayıda Nazi nazaranvlisi yakalandı ve hâkim karşısına çıktı. Bu nazaranvlilerin içinde içeriğimizin konusu olan Milgram denebir daha ilham kaynağı olmuş Adolf Eichmann da bulunuyordu.
Pekala Eichmann tam olarak ne yaptı ve deneye nasıl ilham kaynağı oldu?
Eichmann’ın devrin Almanya’sındaki nazaranvi, milyonlarca Yahudi’nin kamplara gönderilmesini sağlamaktı. Yani ortadaki ulaşımın devamlılığından Eichmann sorumluydu. Sonuç olarak kendisi, milyonlarca insanı mevte göndermiş oldu. Ama bunun için hâkim karşısına çıktığında, öbür askerler üzere şu kelamları söyleyerek kendisini savundu:
“Sadece buyrukları uyguladım”
Bu savunma iddia edebileceğiniz üzere pek de işe yaramadı ve Eichmann bir süre daha sonra idam edildi. Lakin bu kelamlar, Stanley Milgram isimli profesörü kendi deneyini kurmaya itti. İnsanlara yaptıkları aksiyonlar sorulduğunda sorumluluğu otoriteye atma eğilimi yalnızca askerlerde mi var?
Yoksa her gün yanımızdan geçen beşerler da sorumluluk kendilerinde olmadığı vakit çizgiyi aşan aksiyonlarda bulunabilir mi? Gelin karşılığı Milgram’ın deneyinde gorelim.
Otoriteye nasıl boyun eğildiğini göstermeyi amaçlayan bu deney, farklı biçimde sunuldu ve bu biçimdece iştirakçi bulunabildi:
Toplumun farklı bölümlerinden seçilen bu bireyler ruhsal rahatsızlığı olmayan ve kent ortasında gündelik hayatını sürdüren insanlardı. Yani her gün yolda yahut toplu taşımada yanınızdan geçen insanların deneyde yer aldığını düşünebilirsiniz.
Deneyde üç kişi var, lakin yalnızca biri denek:
Zira denek olarak katılan kişinin yanında, daha önce bilgilendirilmiş olan aktör bulunuyordu. Yani olacaklardan kendisi haberdardı. Bu bağlamda kartların ikisinde de aslında öğretmen yazıyor ve denek, her biçimde öğretmen koltuğuna oturuyordu.
Öğrenci (aktör) ise elektrik koltuğu gibisi bir aygıta bağlanmıştı ve öğretmenin okuduğu söz çiftlerini aklında tutması gerekiyordu:
Her yaptığı küsurda ise kendisine 15 volttan başlayan ve daha sonraki kusurlarda 15’in katları halinde yükselen bir elektrik ölçüsü veriliyordu. Ayrıyeten şalterlerin altında tehlike ölçüsünü belirten ibareler de bulunuyordu. Bu ölçü, 450 volta kadar ilerliyordu. Aktörün hakikat karşılıklarla başladığı deney bir noktadan daha sonra yanlış karşılıklarla ilerlemeye başladı.
Bu noktada aktörler ve denekler birbirini goremediğinden başta yalnızca ufak inlemeler duyuluyordu. Ancak volt ölçüsü arttıkça içeriden daha yüksek sesler gelmeye başladı. Bir yerden daha sonra bunlar yalvarmaya bile döndü. Hatta deneyin kimi varyasyonlarında aktörler, (elbet deney gereği) kalp rahatsızlıkları olduğunu ve bundan kaygı duyduklarını bile söylemiş olduler.
Denekler elektrik verirken gerginlik tavan yaptı:
Bir noktadan daha sonra aktörlerin sesleri kesiliyordu. Bu süreçte iştirakçiler, aktörler soruları bilemediğinde elektrik vermekten şad değildi. Hatta bu noktada ağlayanlar bile oldu ve gözetmene deneyi durdurmasını, parayı iade edeceklerini söylemiş olduler. Ama deneye bir daha de devam etmeleri sağlandı.
Kaba kuvvet kullanılarak da değil, yalnızca birkaç cümle ile
Deneye katılan 40 kişinin yüzde 65’i, yani 26 kişi son düzeydeki ölümcül olan 450 volta ulaştı. Buna ek olarak iştirakçilerin tümü, en az 300 volt düzeyindeydi ki bu da çok tehlikeli bir düzey.
Bu deneydilk evvel Milgram, fazlaca sayıda psikoloji uzmanına insanların vereceği reaksiyonlar konusunda ulaşmıştı
Bu bireylerin hepsi, deneklerin yardım çığlıklarına sessiz kalmayacağını ve deneyi o noktada sonlandıracaklarını söylemiş oldu. Ama sonuçlar, bunun tam karşıtını gösterdi.
Dikkate alınması gereken bir diğer nokta da Milgram’ın, iştirakçilere deneyin kararından sorumlu olmadıklarını söylemiş olmasıydı. Kendilerinin sorumlu olduğunu söylemiş olduği durumlarda ise iştirakçiler deney daha başlamadan oradan gitti. Sizin bu deney hakkındaki kanılarınız neler?
Kaynaklar: Bebar Bilim, Evrim Ağacı, Behavioral Scientist
Milyonlarca insanın vefatından sorumlu olan bu isim, 1945 yılında hayatını yitirdi. Buradan daha sonra fazlaca sayıda Nazi nazaranvlisi yakalandı ve hâkim karşısına çıktı. Bu nazaranvlilerin içinde içeriğimizin konusu olan Milgram denebir daha ilham kaynağı olmuş Adolf Eichmann da bulunuyordu.
Pekala Eichmann tam olarak ne yaptı ve deneye nasıl ilham kaynağı oldu?
Eichmann’ın devrin Almanya’sındaki nazaranvi, milyonlarca Yahudi’nin kamplara gönderilmesini sağlamaktı. Yani ortadaki ulaşımın devamlılığından Eichmann sorumluydu. Sonuç olarak kendisi, milyonlarca insanı mevte göndermiş oldu. Ama bunun için hâkim karşısına çıktığında, öbür askerler üzere şu kelamları söyleyerek kendisini savundu:
“Sadece buyrukları uyguladım”
Bu savunma iddia edebileceğiniz üzere pek de işe yaramadı ve Eichmann bir süre daha sonra idam edildi. Lakin bu kelamlar, Stanley Milgram isimli profesörü kendi deneyini kurmaya itti. İnsanlara yaptıkları aksiyonlar sorulduğunda sorumluluğu otoriteye atma eğilimi yalnızca askerlerde mi var?
Yoksa her gün yanımızdan geçen beşerler da sorumluluk kendilerinde olmadığı vakit çizgiyi aşan aksiyonlarda bulunabilir mi? Gelin karşılığı Milgram’ın deneyinde gorelim.
Otoriteye nasıl boyun eğildiğini göstermeyi amaçlayan bu deney, farklı biçimde sunuldu ve bu biçimdece iştirakçi bulunabildi:
- Milgram deneyinin duyurusu
Toplumun farklı bölümlerinden seçilen bu bireyler ruhsal rahatsızlığı olmayan ve kent ortasında gündelik hayatını sürdüren insanlardı. Yani her gün yolda yahut toplu taşımada yanınızdan geçen insanların deneyde yer aldığını düşünebilirsiniz.
Deneyde üç kişi var, lakin yalnızca biri denek:
- E: Gözetmen, T: Denek, L: Aktör
Zira denek olarak katılan kişinin yanında, daha önce bilgilendirilmiş olan aktör bulunuyordu. Yani olacaklardan kendisi haberdardı. Bu bağlamda kartların ikisinde de aslında öğretmen yazıyor ve denek, her biçimde öğretmen koltuğuna oturuyordu.
Öğrenci (aktör) ise elektrik koltuğu gibisi bir aygıta bağlanmıştı ve öğretmenin okuduğu söz çiftlerini aklında tutması gerekiyordu:
Her yaptığı küsurda ise kendisine 15 volttan başlayan ve daha sonraki kusurlarda 15’in katları halinde yükselen bir elektrik ölçüsü veriliyordu. Ayrıyeten şalterlerin altında tehlike ölçüsünü belirten ibareler de bulunuyordu. Bu ölçü, 450 volta kadar ilerliyordu. Aktörün hakikat karşılıklarla başladığı deney bir noktadan daha sonra yanlış karşılıklarla ilerlemeye başladı.
Bu noktada aktörler ve denekler birbirini goremediğinden başta yalnızca ufak inlemeler duyuluyordu. Ancak volt ölçüsü arttıkça içeriden daha yüksek sesler gelmeye başladı. Bir yerden daha sonra bunlar yalvarmaya bile döndü. Hatta deneyin kimi varyasyonlarında aktörler, (elbet deney gereği) kalp rahatsızlıkları olduğunu ve bundan kaygı duyduklarını bile söylemiş olduler.
Denekler elektrik verirken gerginlik tavan yaptı:
Bir noktadan daha sonra aktörlerin sesleri kesiliyordu. Bu süreçte iştirakçiler, aktörler soruları bilemediğinde elektrik vermekten şad değildi. Hatta bu noktada ağlayanlar bile oldu ve gözetmene deneyi durdurmasını, parayı iade edeceklerini söylemiş olduler. Ama deneye bir daha de devam etmeleri sağlandı.
Kaba kuvvet kullanılarak da değil, yalnızca birkaç cümle ile
- Lütfen devam edin.
- Deney gereği devam etmeniz gerekmektedir.
- Devam etmeniz sahiden çok kıymetlidir.
- Öteki seçeneğiniz bulunmuyor, devam etmek zorundasınız.
Deneye katılan 40 kişinin yüzde 65’i, yani 26 kişi son düzeydeki ölümcül olan 450 volta ulaştı. Buna ek olarak iştirakçilerin tümü, en az 300 volt düzeyindeydi ki bu da çok tehlikeli bir düzey.
Bu deneydilk evvel Milgram, fazlaca sayıda psikoloji uzmanına insanların vereceği reaksiyonlar konusunda ulaşmıştı
Bu bireylerin hepsi, deneklerin yardım çığlıklarına sessiz kalmayacağını ve deneyi o noktada sonlandıracaklarını söylemiş oldu. Ama sonuçlar, bunun tam karşıtını gösterdi.
Dikkate alınması gereken bir diğer nokta da Milgram’ın, iştirakçilere deneyin kararından sorumlu olmadıklarını söylemiş olmasıydı. Kendilerinin sorumlu olduğunu söylemiş olduği durumlarda ise iştirakçiler deney daha başlamadan oradan gitti. Sizin bu deney hakkındaki kanılarınız neler?
Kaynaklar: Bebar Bilim, Evrim Ağacı, Behavioral Scientist