ahmetbeyler
New member
Yeni bilgi ve keşiften korkan, dogmatik doğrularla hareket eden insanlık tarihinde aydın ve parlak bir periyot de mevcut: Rönesans.Sanat ve bilim alanındaki en büyük gelişmelerin olduğu aydınlık bir çağ. Astronomi, coğrafya, matematik, fizik, kimya, anatomi, mühendislik, fotoğraf, heykel, mimari üzere bir epeyce alanda en büyük yapıtların ve buluşların olduğu bu devrin yaratıcıları da mevcut alışılmış: Kepler, Da Vinci, Shakespeare, Montaigne, Michelangelo, Galileo, kacı ve yazımızın konusu olan Copernicus.
Astronomi alanında devrin tüm zorluklarına karşın çalışmalarına pes etmeden devam etmiş, bilimi öbür boyutlarıyla ele almış, yaptığı çalışmalar yardımıyla gelecekte yapılacak astronomik keşiflere ışık tutmuş ve bir hayli bilim insanına ilham olmuş Copernicus kimdir, ne çalışmalar yapmıştır, yapıtları nelerdir gelin yakından inceleyelim.
Nicolaus Copernicus kimdir?
Nicolaus Copernicus, 1473 yılı 15. yy Rönesans’ında dünyaya gelmiş olan; Katolik piskopos danışmanı, matematik, astronomi, harita bilimi ve lisanlarla meşgul olan, çağdaş astronominin babası olarak bilinen ve güneş merkezli cihan modelinin kabulünde büyük çalışmaları olan Polonyalı bir gök bilimcidir. Varlıklı tüccar bir baba ve aileden varlıklı bir annenin 4’üncü ve en küçük çocuğu olarak Lehistan Krallığı’nın Thorn bölgesinde dünyaya gelmiştir. Babasını genç yaşta kaybetmesiyle dayısının yanına gitmek zorunda kalmış olan Nicolaus Copernicus eğitim ömrüne Polonya’da başlamıştır; dayısı Lucas Watzenrode, tüm eğitim ve meslek gereksinimlerinde Copernicus’un yanında olmuştur.
Copernicus’un yaşadığı 15. yy’da astroloji, astronomi ve matematik tabirleri neredeyse birbirinin yerine kullanılıyordu; temel gayesi da gökyüzü nizamını tanımlamaya yönelik teorik araç ve hareket bütünlüğünü sağlamaktı. Ekseriyetle matematiksel teknikler kullanarak gökyüzünü inceleyen herkesi söz ediyordu bu sistem.
Giovanni Pico’nun astrolojinin temellerine saldırması Copernicus’un araştırmalarının art planını oluştururken temel tarihi değerlendirmeleri de oluşturdu. Pico’nun bahsetmediği, uzun müddettir devam eden ikinci uyuşmazlık ise gezegen modellerinin durumuyla ilgiliydi. bununla birlikte da antik çağlardan beri astronomik modelleme ve gökyüzü incelemeleri, gezegenlerin hareket merkezlerinden sabit uzaklıktaki sabit yarıçapların kullanılarak üzerinde açısal ilerlemeler ile hareket ettiği formunda yapılıyordu. Avrupalı gökbilimciler Dünya’nın cihanın merkezinde yer aldığını yani Ptolemaik yer merkezli sistemi savunuyordu ve bu görüş Aristarkus ve Biruni’nin aksi çalışmalarına karşın birçok eski filozof ve İncil muharrirleri tarafınca da benimseniyordu.
Nicolaus Copernicus hangi çalışmaları yapmıştır?
Copernicus, dünya da dahil olmak üzere Samanyolu’nda bulunan tüm gezegenlerin güneşin yörüngesinde hareket ettiğini savunuyordu. Dünya, güneş ekseninin yanı sıra kendi ekseni etrafında da günlük olarak dönüyor ve bu eksendeki kademeli kaymalar ötürüsıyla mevsimleri meydana getiriyordu Copernicus’a göre.Copernicus 1508 ve 1514 yılları içinde bu tezini anlattığı “Küçük Yorum” (Commentariolus) olarak isimlendirilen güneş merkezli sistemin temelini oluşturan kısa bir astronomik inceleme yazdı. İncelemede, dünya da dahil olmak üzere bilinen tüm gezegenlerin güneşe nazaran sırasını gerçek bir biçimde ortaya koydu ve yörüngelerini nispeten hakikat biçimde varsayım etti.
Bu güneş merkezli teori, güneşin ve öteki gezegenlerin dünyanın etrafında döndüğünü öne süren Ptolemaik (Yer merkezli) teorinin yerini aldı. Copernicus İtalya seyahatinden daha sonra, tabiatın tüm istikametlerini inceleyebilmek için Ptolemaik sistemin kâfi olmadığını savundu. Bu metot matematiksel olarak uygun değildi. Lakin Copernicus’un yaşadığı periyotta Kilise, Ptolemaik yer merkezli teoriyi benimsiyordu. Zira bu, kozmosun İncil’de verilen tarifiydi.
Lakin “Küçük Yorum” isimli incelemesi Copernicus’un ömrünün sonuna kadar yani 1543’e kadar yayınlanmadı. Zira elde ettiği bilgiler tahlil kadar yeni sorunlara de sebep oldu. Dünya kozmosun merkezi kabul edildiği için ağır objelerin her vakit yere düştüğü var iseyılıyordu, bunun güneş merkezli bir sisteme ne biçimde uyarlanacağını bilmiyordu Copernicus. Bu yüzden dairelerin gökleri yönettiğine dair eski inancını korudu fakat ispatları, güneş merkezli bir kozmosta bile gezegenlerin ve yıldızların güneşin etrafında dairesel yörüngelerde dönmediğini gösterdi. Bu tezinde merkezden uzaklıkları her vakit tıpkı olduğu için gezegenlerin görünen parlaklığındaki değişiklikleri açıklayamamak üzere besbelli bir dezavantajı vardı. Yani gezegenleri dev şeffaf küreler olarak gözlemlemesi ve yerçekimi kavramını ele almamasıydı dezavantajı.
Bu teoriyi 17 yy. başlarında Galileo ile Kepler geliştirdi ve popüleştirdi. Lakin bilimsel araştırmaların ceza ile karşılık bulduğu bir devir olduğu için Galileo bu teoriyi geliştirmenin karşılığında mahkum edildi. O periyodun din erkeklerina karşın bilgiye zincir vurulamadı natürel ki ve 17 yy. sonlarında Newton’un gök mekaniği alanında yaptığı çalışmalardanve “Principia Mathematica” (Doğa İdeolojisinin Matematiksel İlkeleri) isimli yayınından daha sonra Kopernik Teorisi akademisyenler tarafınca kabul gördü. Evvel Katolik olmayan ülkelerde süratle yayıldı ve 18. yy sonlarında Güneş Sistemli (Heliosentrik) cihan modeli neredeyse tüm dünya tarafınca kabul gördü.
Copernicus’un yapıtları:
Babasının vefatından daha sonra piskopos dayısı tarafınca üstlenilen eğitim hayatı Krakow’daki “Krakow Üniversitesi” liberal sanatlar kısmında devam etti Copernicus’un. Bu kısımda astronomi ve astroloji üzerine eğitim gördü lakin bu biçimdeın birfazlaca öğrencisi üzere o da mezun olmadan okulu bıraktı. İtalya’da olan ve Bologna Üniversitesinde hukuk kısmında doktora yapan amcasının yanına gitti ve amcası üzere eğitim hayatına Bologna Üniversitesinde devam etti. Her ne kadar buradaki akademik devri uzun sürmese de o süreçte üniversitenin baş astronomu Domenico Maria de Novara ile birebir konutta yaşadı. Novara, kent için yıllık astrolojik kehanetler yayınlıyordu; tüm toplumsal kümeleri içeren lakin İtalyan prenslerinin ve düşmanlarının bahtına ağırlaştığı iddialarda bulunuyordu. Copernicus bu yayınlarda yardımcı ve şahit idi; Novara’nın yıllık varsayımlarının üretimine dahil olması astroloji pratiğine yakından aşina olduğu manasına geliyordu.
Novara, Copernicus gök bilimi kolunda eğitim aldığı için onu geleceğin sorununu çevreleyen iki kitapla tanıştırdı: Johann Müller tarafınca yazılmış “Epitoma in Almagestum Ptolemaei” ve Giovanni Pico tarafınca yazılmış “Disputationes tersus astrologinm divinatricenm” (Kehanet Astrolojisine Karşı Tartışmalar). Johann Müller’in yazdığı kitap Ptolemy’nin astronomisinin temellerinin bir özeti olan ve birtakım kıymetli gezegen modellerinin düzeltmeleri ve kritik açılımlarıyla ilgiliydi. Bu, Copernicus’un güneş merkezli hipoteze yönelmesine ve fikir edinmesine yol açacak olan bir kitaptı. Giovanni Pico’nun yazdığı ise astrolojinin temellerine ve 17. yy’a kadar yansıyan yıkıcı tavra kuşkucu bir hücum idi. Pico’nun tenkitlerinde, gökbilimciler ve astrologlar gezegenlerin sistemi konusunda anlaşamadıkları ve astrologların gezegenlerin sahip olduğu kuvvetten emin olmadıklarına dair suçlamalar mevcuttu.
Copernicus’un tüm ömrü boyunca kayda geçen sırf 27 tane müşahedesi bilinmekte; pek birden fazla tutulmalar, hizalanmalar ve gezegenler ile yıldızların kesişimleri hakkında.Copernicus, kayıtlara geçen birinci müşahedesini “De revolutionibus” ile 9 Mart 1497’de Bologna’da yaptı. Kitabında ay tutulmasını ve “boğanın gözündeki en parlak yıldız” olarak bilinen Aldebaran yıldızını kayıtlara geçirmişti. Bu müşahedesi 1543’te yayınladığında görünen ay çapının büyüklüğünü tam olarak doğrulayarak teorik bir tezin temeli haline getirmişti. Ama bu usulü 1947’de Novara’nın 1498 yılı kehanetine yardım emelli Alfonsine tablolarından türetilen ayın evrelerini denetim etmek gayeli kullanıyordu. Copernicus’un kainatın temel yapısı hakkındaki görüşleri yeni bir ideolojiye Kepler ve Galileo periyodunda dönüştü.
Copernicus’un vefatı: Fikirleri vefatından daha sonra da yaşadı
Nicolaus Copernicus gerisinde büyük tartışmalara yol açacak ve müşahedelerini sapkınlık olarak kınayacak birtakım dini başkanların öfkesinden kurtaracak biçimde 24 Mayıs 1543 yılında Polonya’nın Frombork kentinde beyin kanaması geçirerek hayata gözlerini yumdu. Efsaneye nazaran, vefat döşeğindeyken yaptığı çalışmasının yayınlanmış bir kopyasını görmüştü. Haksız da değildi, vefatından 1 yıl daha sonra çalışmaları yayınlanmıştı ve kendinden daha sonra gelecek olan bilim beşerlerine ışık tutacak ve günümüz güneş sistemine evrilecek kaynaklar sundu.
Öldüğünde mezar taşında ismi dahi bulunmayan Copernicus 2010 yılında Polonya’daki bir katedrale siyah granit bir mezar taşıyla bir daha gömüldü. 500’üncü yıldönümündilk evvel, yani 1972’de NASA “Kopernik” isimli uydusunu uzaya fırlattı ve uydu 8 yıllık faaliyetinde yıldızlararası unsurları inceledi.
Astronomi alanında devrin tüm zorluklarına karşın çalışmalarına pes etmeden devam etmiş, bilimi öbür boyutlarıyla ele almış, yaptığı çalışmalar yardımıyla gelecekte yapılacak astronomik keşiflere ışık tutmuş ve bir hayli bilim insanına ilham olmuş Copernicus kimdir, ne çalışmalar yapmıştır, yapıtları nelerdir gelin yakından inceleyelim.
Nicolaus Copernicus kimdir?
Nicolaus Copernicus, 1473 yılı 15. yy Rönesans’ında dünyaya gelmiş olan; Katolik piskopos danışmanı, matematik, astronomi, harita bilimi ve lisanlarla meşgul olan, çağdaş astronominin babası olarak bilinen ve güneş merkezli cihan modelinin kabulünde büyük çalışmaları olan Polonyalı bir gök bilimcidir. Varlıklı tüccar bir baba ve aileden varlıklı bir annenin 4’üncü ve en küçük çocuğu olarak Lehistan Krallığı’nın Thorn bölgesinde dünyaya gelmiştir. Babasını genç yaşta kaybetmesiyle dayısının yanına gitmek zorunda kalmış olan Nicolaus Copernicus eğitim ömrüne Polonya’da başlamıştır; dayısı Lucas Watzenrode, tüm eğitim ve meslek gereksinimlerinde Copernicus’un yanında olmuştur.
Copernicus’un yaşadığı 15. yy’da astroloji, astronomi ve matematik tabirleri neredeyse birbirinin yerine kullanılıyordu; temel gayesi da gökyüzü nizamını tanımlamaya yönelik teorik araç ve hareket bütünlüğünü sağlamaktı. Ekseriyetle matematiksel teknikler kullanarak gökyüzünü inceleyen herkesi söz ediyordu bu sistem.
Giovanni Pico’nun astrolojinin temellerine saldırması Copernicus’un araştırmalarının art planını oluştururken temel tarihi değerlendirmeleri de oluşturdu. Pico’nun bahsetmediği, uzun müddettir devam eden ikinci uyuşmazlık ise gezegen modellerinin durumuyla ilgiliydi. bununla birlikte da antik çağlardan beri astronomik modelleme ve gökyüzü incelemeleri, gezegenlerin hareket merkezlerinden sabit uzaklıktaki sabit yarıçapların kullanılarak üzerinde açısal ilerlemeler ile hareket ettiği formunda yapılıyordu. Avrupalı gökbilimciler Dünya’nın cihanın merkezinde yer aldığını yani Ptolemaik yer merkezli sistemi savunuyordu ve bu görüş Aristarkus ve Biruni’nin aksi çalışmalarına karşın birçok eski filozof ve İncil muharrirleri tarafınca da benimseniyordu.
Nicolaus Copernicus hangi çalışmaları yapmıştır?
Copernicus, dünya da dahil olmak üzere Samanyolu’nda bulunan tüm gezegenlerin güneşin yörüngesinde hareket ettiğini savunuyordu. Dünya, güneş ekseninin yanı sıra kendi ekseni etrafında da günlük olarak dönüyor ve bu eksendeki kademeli kaymalar ötürüsıyla mevsimleri meydana getiriyordu Copernicus’a göre.Copernicus 1508 ve 1514 yılları içinde bu tezini anlattığı “Küçük Yorum” (Commentariolus) olarak isimlendirilen güneş merkezli sistemin temelini oluşturan kısa bir astronomik inceleme yazdı. İncelemede, dünya da dahil olmak üzere bilinen tüm gezegenlerin güneşe nazaran sırasını gerçek bir biçimde ortaya koydu ve yörüngelerini nispeten hakikat biçimde varsayım etti.
Bu güneş merkezli teori, güneşin ve öteki gezegenlerin dünyanın etrafında döndüğünü öne süren Ptolemaik (Yer merkezli) teorinin yerini aldı. Copernicus İtalya seyahatinden daha sonra, tabiatın tüm istikametlerini inceleyebilmek için Ptolemaik sistemin kâfi olmadığını savundu. Bu metot matematiksel olarak uygun değildi. Lakin Copernicus’un yaşadığı periyotta Kilise, Ptolemaik yer merkezli teoriyi benimsiyordu. Zira bu, kozmosun İncil’de verilen tarifiydi.
Lakin “Küçük Yorum” isimli incelemesi Copernicus’un ömrünün sonuna kadar yani 1543’e kadar yayınlanmadı. Zira elde ettiği bilgiler tahlil kadar yeni sorunlara de sebep oldu. Dünya kozmosun merkezi kabul edildiği için ağır objelerin her vakit yere düştüğü var iseyılıyordu, bunun güneş merkezli bir sisteme ne biçimde uyarlanacağını bilmiyordu Copernicus. Bu yüzden dairelerin gökleri yönettiğine dair eski inancını korudu fakat ispatları, güneş merkezli bir kozmosta bile gezegenlerin ve yıldızların güneşin etrafında dairesel yörüngelerde dönmediğini gösterdi. Bu tezinde merkezden uzaklıkları her vakit tıpkı olduğu için gezegenlerin görünen parlaklığındaki değişiklikleri açıklayamamak üzere besbelli bir dezavantajı vardı. Yani gezegenleri dev şeffaf küreler olarak gözlemlemesi ve yerçekimi kavramını ele almamasıydı dezavantajı.
Bu teoriyi 17 yy. başlarında Galileo ile Kepler geliştirdi ve popüleştirdi. Lakin bilimsel araştırmaların ceza ile karşılık bulduğu bir devir olduğu için Galileo bu teoriyi geliştirmenin karşılığında mahkum edildi. O periyodun din erkeklerina karşın bilgiye zincir vurulamadı natürel ki ve 17 yy. sonlarında Newton’un gök mekaniği alanında yaptığı çalışmalardanve “Principia Mathematica” (Doğa İdeolojisinin Matematiksel İlkeleri) isimli yayınından daha sonra Kopernik Teorisi akademisyenler tarafınca kabul gördü. Evvel Katolik olmayan ülkelerde süratle yayıldı ve 18. yy sonlarında Güneş Sistemli (Heliosentrik) cihan modeli neredeyse tüm dünya tarafınca kabul gördü.
Copernicus’un yapıtları:
- On The Revolutions
- Commentarilous
- Three Treatises on Copernican Theory
- Das neue Weltbild
- Nicolai Copernici Torinesnsis De Revolutionibus Orbium Coelestium Libri VI
- On The Revolutions: Manuscript
- Monetae Cudendae Ratio
- Das Neue Weltbild: Drei Tecte: Lateinich-Deutsch
Babasının vefatından daha sonra piskopos dayısı tarafınca üstlenilen eğitim hayatı Krakow’daki “Krakow Üniversitesi” liberal sanatlar kısmında devam etti Copernicus’un. Bu kısımda astronomi ve astroloji üzerine eğitim gördü lakin bu biçimdeın birfazlaca öğrencisi üzere o da mezun olmadan okulu bıraktı. İtalya’da olan ve Bologna Üniversitesinde hukuk kısmında doktora yapan amcasının yanına gitti ve amcası üzere eğitim hayatına Bologna Üniversitesinde devam etti. Her ne kadar buradaki akademik devri uzun sürmese de o süreçte üniversitenin baş astronomu Domenico Maria de Novara ile birebir konutta yaşadı. Novara, kent için yıllık astrolojik kehanetler yayınlıyordu; tüm toplumsal kümeleri içeren lakin İtalyan prenslerinin ve düşmanlarının bahtına ağırlaştığı iddialarda bulunuyordu. Copernicus bu yayınlarda yardımcı ve şahit idi; Novara’nın yıllık varsayımlarının üretimine dahil olması astroloji pratiğine yakından aşina olduğu manasına geliyordu.
Novara, Copernicus gök bilimi kolunda eğitim aldığı için onu geleceğin sorununu çevreleyen iki kitapla tanıştırdı: Johann Müller tarafınca yazılmış “Epitoma in Almagestum Ptolemaei” ve Giovanni Pico tarafınca yazılmış “Disputationes tersus astrologinm divinatricenm” (Kehanet Astrolojisine Karşı Tartışmalar). Johann Müller’in yazdığı kitap Ptolemy’nin astronomisinin temellerinin bir özeti olan ve birtakım kıymetli gezegen modellerinin düzeltmeleri ve kritik açılımlarıyla ilgiliydi. Bu, Copernicus’un güneş merkezli hipoteze yönelmesine ve fikir edinmesine yol açacak olan bir kitaptı. Giovanni Pico’nun yazdığı ise astrolojinin temellerine ve 17. yy’a kadar yansıyan yıkıcı tavra kuşkucu bir hücum idi. Pico’nun tenkitlerinde, gökbilimciler ve astrologlar gezegenlerin sistemi konusunda anlaşamadıkları ve astrologların gezegenlerin sahip olduğu kuvvetten emin olmadıklarına dair suçlamalar mevcuttu.
Copernicus’un tüm ömrü boyunca kayda geçen sırf 27 tane müşahedesi bilinmekte; pek birden fazla tutulmalar, hizalanmalar ve gezegenler ile yıldızların kesişimleri hakkında.Copernicus, kayıtlara geçen birinci müşahedesini “De revolutionibus” ile 9 Mart 1497’de Bologna’da yaptı. Kitabında ay tutulmasını ve “boğanın gözündeki en parlak yıldız” olarak bilinen Aldebaran yıldızını kayıtlara geçirmişti. Bu müşahedesi 1543’te yayınladığında görünen ay çapının büyüklüğünü tam olarak doğrulayarak teorik bir tezin temeli haline getirmişti. Ama bu usulü 1947’de Novara’nın 1498 yılı kehanetine yardım emelli Alfonsine tablolarından türetilen ayın evrelerini denetim etmek gayeli kullanıyordu. Copernicus’un kainatın temel yapısı hakkındaki görüşleri yeni bir ideolojiye Kepler ve Galileo periyodunda dönüştü.
Copernicus’un vefatı: Fikirleri vefatından daha sonra da yaşadı
Nicolaus Copernicus gerisinde büyük tartışmalara yol açacak ve müşahedelerini sapkınlık olarak kınayacak birtakım dini başkanların öfkesinden kurtaracak biçimde 24 Mayıs 1543 yılında Polonya’nın Frombork kentinde beyin kanaması geçirerek hayata gözlerini yumdu. Efsaneye nazaran, vefat döşeğindeyken yaptığı çalışmasının yayınlanmış bir kopyasını görmüştü. Haksız da değildi, vefatından 1 yıl daha sonra çalışmaları yayınlanmıştı ve kendinden daha sonra gelecek olan bilim beşerlerine ışık tutacak ve günümüz güneş sistemine evrilecek kaynaklar sundu.
Öldüğünde mezar taşında ismi dahi bulunmayan Copernicus 2010 yılında Polonya’daki bir katedrale siyah granit bir mezar taşıyla bir daha gömüldü. 500’üncü yıldönümündilk evvel, yani 1972’de NASA “Kopernik” isimli uydusunu uzaya fırlattı ve uydu 8 yıllık faaliyetinde yıldızlararası unsurları inceledi.