semaver
New member
Öfke, sağlıklı herkesin çoğunlukla başvurabileceği duygusal bir reaksiyon çeşididir. Ağlamak, gülmek, heyecanlanmak, sevinmek vb. hislerde yerini alan öfke en kolay dışavurum cinsiyle ve karşı tarafta sevme hissinden daha sonra en etkileyici tesiri sebebiyle denetim edilmesi gereken kıymetli bir duyu biçimimizdir. Bu yüzden öfke, ne bastırılmalı ne de savurganca sergilenmemelidir. Değerli olan bu doğal reaksiyonun her iki tarafta da meydana gelebilecek yıkıcı yapısının denetim edilebilmesidir. Aksi biçimde bireyin öfke davranışı, karşı uyarıcıda daha şiddetli karşılayıcı halin artmasına ve geri dönüşümlü olarak gereksiz ve şiddeti artırılmış tansiyonlu yeni hislere sebep olabilmektedir. Demek oluyor ki; kişiyi rahatsız eden, kabullenmeyici ve olağan duyu sistemimize olağandışı gelen farklı durumlara göstereceğimiz dozu ayarlanmış öfke, sağlıklı iken, yıkıcı ve tahrik içerikli abartılı öfke, karşılıklı duyusal çatışmaya taban hazırlamasıyla kronik bir hal alabilmektedir.
Abartılı öfke, verilmek istenen kabullenmeyici yahut itiraz içerikli olumlu reaksiyonun freni bozulmuş suratıdır ki; anlaşılmanın ötesinde tetikleyici sözler barındırmaktadır. Günümüzde birfazlaca birey tarafınca ağır olarak yaşanan abartılı öfke, öğrenilmiş saldırgan davranışların en kıymetli his temelini oluşturmaktadır. Gerek çocuk gerek yetişkinlerde olsun denetimsiz öfke, öfke patlamaları nöbetlerini de sıklaştırmaktadır.
Öfke, bir bağlantı biçimi olma özelliğiyle de kişinin kendini söz etme biçimidir. Çocuk ya da yetişkin olsun birey kabullenmediği bir durumu ya bu türlü söz eder ya da ‘ben de varım’ iletisini örtükleştirir. İçsel çatışmaların olabildiği üzere dışsal tahammülsüzlüklerin de tesirine dikkat ederek; bu sıkıntılı süreçte bireyi gerçek anlamak ve farkındalık oluşturarak kararı olumlu bir öbür davranışa kaydırmak gerekmektedir.
Pekala, niye denetimsiz öfke yahut öfke nöbetleri? Öğrenme ve dikkat sürecinde beynin en gelişmiş ve değerli kısımlarından biri olan Önfrontal Lob, hislerin hissedilmesi ve transferinde büyük değere sahiptir: memnunluk, acı, hüzün, öfke üzere. Önfrontal lob bozukluklarında günlük hayat davranışları kaosa dönüşür ve duyusal kontrol bozulur. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite sorunu yaşayan bireylerde bu his tutarsızlığı ve abartısı kaçınılmazdır. Duyusal girdileri sentezleyip denetim altına alamazlar ve uyarıcıya sözde daima sorun yaşarlar. Örneğin; öfke patlamasıyla beynin dikkat merkezi gereğince uyarılmadığı için Önfrontal bölgedeki duyusal tüm girdiler burada gerçek manasının ötesinde dengesizlikle çıktıya dönüşür.
Bu bölgedeki dikkat-duygu farkındalığının zayıf olmasıyla alakalıdır. Aslında günlük ömür sürecinde biroldukca birey ya denetimsiz öfke uygulamakta ya da maruz kalmaktadır. Yani, farkında olmadan yaptığımız denetimsiz öfke davranışları aslında önemli beyin işlevsel bozuklukların belirtisi olabilir.
Hislerini denetim edemeyen, söz etme biçimini de denetim edememektedir. Zira,
Öfke bir sorun çözme aracı değildir,
Öfke bir intikam yolu değildir,
Öfke diğerlerini suçlama biçimi değildir,
Öfke şiddet göstermek yahut kabahat işlemek için bir niye değildir,
Öfke diğerlerini denetim etme yolu değildir,
Öfke haklı olma yolu hiç değildir!
Bu niçinle denetimsiz öfkenin, insanın, toplumun bir üyesi olma yapısından hareketle toplum ögesine ve ferdi alakalarına vereceği ziyanı da göz gerisi etmemek gerekir. İki uçlu bu davranış biçimi bireyin kendini tanıma ve anlamlandırmasında da sekteye uğratacak ve ötürüsıyla biroldukca toplumsal ve şahsi sorunlara niye olacaktır. Öfkeyi denetim etme ile ilgili meseleleri olan bireyler çoğunlukla öteki hislerini da uygun bir biçimde ortaya koyma kuvvetliğü çekerler ve bu bireylerde gerginlik, gerilim üzere ruh sıhhatini tehdit eden öbür kronik sorunlar de eşlik edebilmektedir. Uygun yollarla tabir bulamayan öfke, bu dozuyla uygun bir his transferiyle baş edemediğinden ve sonlu sorun çözme marifetinden ya irtibat kurmaktan kaçınmaya ya da daha nitelikli saldırgan davranışlar sergilemeye taban oluşturmaktadır. Bilhassa rol-model öğrenme modeliyle yetişen çocuklar hislerinin çoğunlukla engellenmesi yahut önemsenmemesi niçiniyle öfke nöbetlerini en düzgün sergileyen yaş aralığındadır. Öfkeleri ya abartılıdır ya da saldırgan davranışları ön plandadır. Bu yüzden değersizlik hissi ile baş edemeyen çocuklar yeni öfke nöbetleriyle kendilerini anlatmaya çalışmaktadır. Bu usul çocuklara, öfkenin kaynağını tanımak ve onları önemsemek yapılabilecek en süratli yardım olacaktır.
Öfkenin sağlıklı ve anlaşılır olabilmesi için evvela varlığının tanınması ve kabul edilmesi gerekir. Buna sebep olan içsel ya da çevresel faktörlerin düzgün belirlenip farkındalığın artırılması sağlanmalıdır. Çocuklarda ve erişkinlerde bu his ya inkâr edilmekte ya da dolaylı bireyler tarafınca bastırılmaktadır. Öfke anlaşılır bir davranış ise denetimsiz öfkenin beslendiği kıymetli sorun kaynaklarını yeterli bilmek ve uzman takviyesi almak gerekmektedir. Önfrontal lobda meydana gelen bilhassa dikkatin dış uyaranlara ilgisiyle dağılması ve duyusal alınganlığın artmasıyla (limbik sistem bağlarında zayıflama) bozulan abartılı-silik duyusal yansılar, kıymetli hislere karşılık verme konsantrasyonunu fonksiyonsuz kılar. “niçin bazıları daha sakin olurken bazıları tüm hislerini öfke yoluyla iletir? “ şüphesiz bu öğrenilmiş ya da istem dışı bir bozukluk olabilir. Öyleyse denetimsiz öfke denetimli yollar ile denetim altına alınabilinir. İşitsel algı eğitimi LİFT ile önfrontal bölgesindeki istikrarın düzenlenmesi ve mevcut potansiyelinin daha sağlıklı, işlenilebilinir kılınması ile his durum sözü de daha istikrarlı ve daha denetimli davranışları kalıcı kılacaktır. Bilişsel etkinliklerle de ( eşleştirme, gizli obje, dokunsal ve yönerge takibi vb. çalışmalar) desteklenen bu profesyonel yardım süreci, his denetim sisteminin sağlıklı yürütülebilmesinde önemli katkı sağlayacaktır.
Abartılı öfke, verilmek istenen kabullenmeyici yahut itiraz içerikli olumlu reaksiyonun freni bozulmuş suratıdır ki; anlaşılmanın ötesinde tetikleyici sözler barındırmaktadır. Günümüzde birfazlaca birey tarafınca ağır olarak yaşanan abartılı öfke, öğrenilmiş saldırgan davranışların en kıymetli his temelini oluşturmaktadır. Gerek çocuk gerek yetişkinlerde olsun denetimsiz öfke, öfke patlamaları nöbetlerini de sıklaştırmaktadır.
Öfke, bir bağlantı biçimi olma özelliğiyle de kişinin kendini söz etme biçimidir. Çocuk ya da yetişkin olsun birey kabullenmediği bir durumu ya bu türlü söz eder ya da ‘ben de varım’ iletisini örtükleştirir. İçsel çatışmaların olabildiği üzere dışsal tahammülsüzlüklerin de tesirine dikkat ederek; bu sıkıntılı süreçte bireyi gerçek anlamak ve farkındalık oluşturarak kararı olumlu bir öbür davranışa kaydırmak gerekmektedir.
Pekala, niye denetimsiz öfke yahut öfke nöbetleri? Öğrenme ve dikkat sürecinde beynin en gelişmiş ve değerli kısımlarından biri olan Önfrontal Lob, hislerin hissedilmesi ve transferinde büyük değere sahiptir: memnunluk, acı, hüzün, öfke üzere. Önfrontal lob bozukluklarında günlük hayat davranışları kaosa dönüşür ve duyusal kontrol bozulur. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite sorunu yaşayan bireylerde bu his tutarsızlığı ve abartısı kaçınılmazdır. Duyusal girdileri sentezleyip denetim altına alamazlar ve uyarıcıya sözde daima sorun yaşarlar. Örneğin; öfke patlamasıyla beynin dikkat merkezi gereğince uyarılmadığı için Önfrontal bölgedeki duyusal tüm girdiler burada gerçek manasının ötesinde dengesizlikle çıktıya dönüşür.
Bu bölgedeki dikkat-duygu farkındalığının zayıf olmasıyla alakalıdır. Aslında günlük ömür sürecinde biroldukca birey ya denetimsiz öfke uygulamakta ya da maruz kalmaktadır. Yani, farkında olmadan yaptığımız denetimsiz öfke davranışları aslında önemli beyin işlevsel bozuklukların belirtisi olabilir.
Hislerini denetim edemeyen, söz etme biçimini de denetim edememektedir. Zira,
Öfke bir sorun çözme aracı değildir,
Öfke bir intikam yolu değildir,
Öfke diğerlerini suçlama biçimi değildir,
Öfke şiddet göstermek yahut kabahat işlemek için bir niye değildir,
Öfke diğerlerini denetim etme yolu değildir,
Öfke haklı olma yolu hiç değildir!
Bu niçinle denetimsiz öfkenin, insanın, toplumun bir üyesi olma yapısından hareketle toplum ögesine ve ferdi alakalarına vereceği ziyanı da göz gerisi etmemek gerekir. İki uçlu bu davranış biçimi bireyin kendini tanıma ve anlamlandırmasında da sekteye uğratacak ve ötürüsıyla biroldukca toplumsal ve şahsi sorunlara niye olacaktır. Öfkeyi denetim etme ile ilgili meseleleri olan bireyler çoğunlukla öteki hislerini da uygun bir biçimde ortaya koyma kuvvetliğü çekerler ve bu bireylerde gerginlik, gerilim üzere ruh sıhhatini tehdit eden öbür kronik sorunlar de eşlik edebilmektedir. Uygun yollarla tabir bulamayan öfke, bu dozuyla uygun bir his transferiyle baş edemediğinden ve sonlu sorun çözme marifetinden ya irtibat kurmaktan kaçınmaya ya da daha nitelikli saldırgan davranışlar sergilemeye taban oluşturmaktadır. Bilhassa rol-model öğrenme modeliyle yetişen çocuklar hislerinin çoğunlukla engellenmesi yahut önemsenmemesi niçiniyle öfke nöbetlerini en düzgün sergileyen yaş aralığındadır. Öfkeleri ya abartılıdır ya da saldırgan davranışları ön plandadır. Bu yüzden değersizlik hissi ile baş edemeyen çocuklar yeni öfke nöbetleriyle kendilerini anlatmaya çalışmaktadır. Bu usul çocuklara, öfkenin kaynağını tanımak ve onları önemsemek yapılabilecek en süratli yardım olacaktır.
Öfkenin sağlıklı ve anlaşılır olabilmesi için evvela varlığının tanınması ve kabul edilmesi gerekir. Buna sebep olan içsel ya da çevresel faktörlerin düzgün belirlenip farkındalığın artırılması sağlanmalıdır. Çocuklarda ve erişkinlerde bu his ya inkâr edilmekte ya da dolaylı bireyler tarafınca bastırılmaktadır. Öfke anlaşılır bir davranış ise denetimsiz öfkenin beslendiği kıymetli sorun kaynaklarını yeterli bilmek ve uzman takviyesi almak gerekmektedir. Önfrontal lobda meydana gelen bilhassa dikkatin dış uyaranlara ilgisiyle dağılması ve duyusal alınganlığın artmasıyla (limbik sistem bağlarında zayıflama) bozulan abartılı-silik duyusal yansılar, kıymetli hislere karşılık verme konsantrasyonunu fonksiyonsuz kılar. “niçin bazıları daha sakin olurken bazıları tüm hislerini öfke yoluyla iletir? “ şüphesiz bu öğrenilmiş ya da istem dışı bir bozukluk olabilir. Öyleyse denetimsiz öfke denetimli yollar ile denetim altına alınabilinir. İşitsel algı eğitimi LİFT ile önfrontal bölgesindeki istikrarın düzenlenmesi ve mevcut potansiyelinin daha sağlıklı, işlenilebilinir kılınması ile his durum sözü de daha istikrarlı ve daha denetimli davranışları kalıcı kılacaktır. Bilişsel etkinliklerle de ( eşleştirme, gizli obje, dokunsal ve yönerge takibi vb. çalışmalar) desteklenen bu profesyonel yardım süreci, his denetim sisteminin sağlıklı yürütülebilmesinde önemli katkı sağlayacaktır.