ahmetbeyler
New member
Deprem anında, öncesinde yahut daha sonrasında ortaya çıkabilen çeşitli ışık kümeleriyse, bu afetle alakalı merak uyandıran kuşkulu imgeler içinde. Meydana gelen bu ışık toplulukları, dünyanın çeşitli bölgelerinde ve ülkemizde gerçekleşen sarsıntılar esnasında farklı görüntüler ve görsellerle kayıtlara geçmiş durumda.
6 Şubat tarihindeki 7.7 büyüklüğündeki Kahramanmaraş merkezli sarsıntıda de ortaya çıkan bu parlamalar nasıl meydana geliyor olabilir?
Deprem ışıkları; “titreşen alevler”, “parlayan küreler”, “şimşek” yöntemlerinde görülebiliyor.
Bunların yanında “meteor görünümlü” ya da “çatlaklardan çıkan volkanik alevler” olarak da tanım edilebiliyor.
Araştırmacılar, bu ışık parlamalarına çeşitli hava araçlarının sebep olabileceğini ya da bunların büsbütün rastlantısal bir fenomen olduğunu düşünüyolardı; ta ki İtalya’da tuhaf ışık alevleri görülene dek.
2009 Nisan’ında görülen bu ışık kürelerinin akabinde 6.3 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana gelince araştırmacılar bu ışıkların sarsıntıyla bağlı olabileceği konusunda çalışmalara başladı.
NASA araştırmacısı Friedemann Freund, gece ve gündüz çalışan biroldukca güvenlik kamerası sebebiyle bu fenomenlerin artık daha kolay tespit edilebildiğini tabir ediyor. Örneğin, 2007’de Peru’nun Pisco kentinde de görülen 8.0 büyüklüğündeki bir zelzele anında, zelzele ışıklarının imgeleri yakalanmıştı.
İtalya’nın L’Aquila bölgesi haricinde San Francisco halkı da sarsıntıdan hemilk evvel gökkuşağına benzer bir ışık kümesine şahit olmuştu. Kanadalılar ise 1988 yılında, bir ırmak kenarında morumsu parlayan bir küre gördüler ve 11 gün daha sonra bir zelzele meydana geldi.
bir daha Kanada’nın Tagish Gölü’ndeki bir dağda, yüzen sarı ve parlak küreleri gözlemleyen Jim Conacher, bu ışık demetlerinin bir ispatı olarak bu anı fotoğraflamayı başardı.
bir daha Conacher’in yakaladığı bu ışıklardan daha sonra bölgede birkaç saat daha sonra zelzele gerçekleşti.
Farklı bölgelerde görülen bu ışık alevleri hakkında Freund, bu ışıkların “biroldukça farklı renkte ve halde” gelişebileceğini söz ediyor.
Meksika’da gerçekleşen 8.2 büyüklüğündeki bir zelzele anında bu ışık kümeleri kayıt altına alınmıştı.
Meksika’yı kuvvetli bir biçimde tesiri altına alan ve Mexico City’ye kadar hissedilen bu sarsıntı daha sonrasında yeşil ve mavi renkli tuhaf ışıklar dikkati çekti.
Bu ışık patlamaları çeşitli dünya ülkelerinin yanı sıra Türkiye’de de kimi sarsıntı anlarında kayda geçmiş durumda. Bunlardan biri de 5.9 büyüklüğündeki Düzce sarsıntısıydı.
Düzce’de meydana gelen bu zelzele, Zonguldak’ı da tesiri altına aldı ve birebir biçimde ışık kümeleri Zonguldak’ta da kayda geçmişti.
6 Şubat saat 04.17’de gerçekleşen 7.7 büyüklüğündeki zelzele anı, Gaziantep’te kayıt altına alınırken kelam konusu ışıklar tekrar görüldü.
Freund’a göre sarsıntı ışıkları, yerden çıkan ve havada 200 metreye kadar yükselebilen “elektrik deşarjları”.
Kanada, İtalya, San Francisco, Meksika ve Türkiye’nin yanı sıra bu sarsıntı ışıkları en çok Fransa, Yunanistan, Almanya, Çin ve Güney Amerika’nın birtakım bölgelerinde yaygın bir biçimde görüldü. Bu ışıklara birtakım bazı depremdilk evvelki gün ve saatte kimi bazı ise deprem sırasında rastlanabilirken, zelzele daha sonrasında görülen örnekleri de bulunmakta.
Peki bu ışık küreleri nasıl meydana geliyor?
Bir olguya göre magmatik ya da metamorfik kayaçlar gerilim altındayken, moleküler bağları kırılır ve kaya boyunca dolaşan iyonize oksijen özgür kalır. Bu doğrultuda iyonlardan kimileri yüzeyin kendisinde ya da yüzeyin altında yüklü katmanlar oluşturarak elektrik alanları yaratabilir. Bu alanların en kuvvetlisü ise kısa bir biçimde görülen ışık patlamalarına niçiniyet verir.
Saniyeden daha da az bir müddetde gerçekleşen bir öbür olgu ise “mineral yapılarındaki hasarlar”.
Bu kusurlar, bir ışık patlaması üzere patlayan yarı iletkenler üzere görülürken Freund, yüklü parçacıkların “Dünya’nın yüzeyini aşabileceğini ve havaya bir elektrik boşalması olarak boşalabileceğini” söz eder.
Deprem ışıklarına, laboratuvar deneylerinde taneciklerin incelenmesiyle ortaya çıkan “tribolüminesans”ların da sebep olabileceği görüşleri bulunmakta.
Tribolüminesanslar; ezilme, sürtünme, çizilme yahut kimyasal bağlar kırıldığında açığa çıkabiliyor. Misal biçimde, kuvarsın yer kabuğundaki en yaygın mineral olduğu dikkate alındığında, faylar birlikte hareket ederek kayaların ezilmesine sebep olduğunda da zelzele ışıkları ortaya çıkabiliyor.
Freund, bu ışıkların yaklaşan zelzelenin habercisi olarak yeterli bir ihtar sistemi üzere görülebileceğini tabir etmesinin yanında bu ışık kürelerinin sarsıntıların kestirimi konusunda kuşkulu bir işaret olduğunu da kelamlarına ekler.
Araştırmacı, bu ışıkların kesin bir biçimde bir sarsıntı öngörüsü olarak görülebilmesi için daha fazla karakteristik fenomenin ortaya çıkması gerektiğini ve bir daha de bu teorilerin değişken olduğunu, bu ışıkları görürsek deprem olacağı ihtimalini göz önünde bulundurmamızı tavsiye ediyor.
Tarihte bilinen örneklere bakıldığında ise, 1976’da Çinli bir jeolog, gökyüzünde garip ışıklar görünce bulunduğu alanda tedbirini aldığını ve ardından ölümcül Tangshan zelzelesinin gerçekleştiğini söz ederken, detaylarına değindiğimiz 2009 İtalya sarsıntısında de bir vatandaş, ışık parlamaları görünce ailesiyle bir arada daha inançlı bir yere taşındığını aktardı.
6 Şubat tarihindeki 7.7 büyüklüğündeki Kahramanmaraş merkezli sarsıntıda de ortaya çıkan bu parlamalar nasıl meydana geliyor olabilir?
Deprem ışıkları; “titreşen alevler”, “parlayan küreler”, “şimşek” yöntemlerinde görülebiliyor.
Bunların yanında “meteor görünümlü” ya da “çatlaklardan çıkan volkanik alevler” olarak da tanım edilebiliyor.
Araştırmacılar, bu ışık parlamalarına çeşitli hava araçlarının sebep olabileceğini ya da bunların büsbütün rastlantısal bir fenomen olduğunu düşünüyolardı; ta ki İtalya’da tuhaf ışık alevleri görülene dek.
2009 Nisan’ında görülen bu ışık kürelerinin akabinde 6.3 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana gelince araştırmacılar bu ışıkların sarsıntıyla bağlı olabileceği konusunda çalışmalara başladı.
NASA araştırmacısı Friedemann Freund, gece ve gündüz çalışan biroldukca güvenlik kamerası sebebiyle bu fenomenlerin artık daha kolay tespit edilebildiğini tabir ediyor. Örneğin, 2007’de Peru’nun Pisco kentinde de görülen 8.0 büyüklüğündeki bir zelzele anında, zelzele ışıklarının imgeleri yakalanmıştı.
İtalya’nın L’Aquila bölgesi haricinde San Francisco halkı da sarsıntıdan hemilk evvel gökkuşağına benzer bir ışık kümesine şahit olmuştu. Kanadalılar ise 1988 yılında, bir ırmak kenarında morumsu parlayan bir küre gördüler ve 11 gün daha sonra bir zelzele meydana geldi.
bir daha Kanada’nın Tagish Gölü’ndeki bir dağda, yüzen sarı ve parlak küreleri gözlemleyen Jim Conacher, bu ışık demetlerinin bir ispatı olarak bu anı fotoğraflamayı başardı.
bir daha Conacher’in yakaladığı bu ışıklardan daha sonra bölgede birkaç saat daha sonra zelzele gerçekleşti.
Farklı bölgelerde görülen bu ışık alevleri hakkında Freund, bu ışıkların “biroldukça farklı renkte ve halde” gelişebileceğini söz ediyor.
Meksika’da gerçekleşen 8.2 büyüklüğündeki bir zelzele anında bu ışık kümeleri kayıt altına alınmıştı.
Meksika’yı kuvvetli bir biçimde tesiri altına alan ve Mexico City’ye kadar hissedilen bu sarsıntı daha sonrasında yeşil ve mavi renkli tuhaf ışıklar dikkati çekti.
Bu ışık patlamaları çeşitli dünya ülkelerinin yanı sıra Türkiye’de de kimi sarsıntı anlarında kayda geçmiş durumda. Bunlardan biri de 5.9 büyüklüğündeki Düzce sarsıntısıydı.
Düzce’de meydana gelen bu zelzele, Zonguldak’ı da tesiri altına aldı ve birebir biçimde ışık kümeleri Zonguldak’ta da kayda geçmişti.
6 Şubat saat 04.17’de gerçekleşen 7.7 büyüklüğündeki zelzele anı, Gaziantep’te kayıt altına alınırken kelam konusu ışıklar tekrar görüldü.
Freund’a göre sarsıntı ışıkları, yerden çıkan ve havada 200 metreye kadar yükselebilen “elektrik deşarjları”.
Kanada, İtalya, San Francisco, Meksika ve Türkiye’nin yanı sıra bu sarsıntı ışıkları en çok Fransa, Yunanistan, Almanya, Çin ve Güney Amerika’nın birtakım bölgelerinde yaygın bir biçimde görüldü. Bu ışıklara birtakım bazı depremdilk evvelki gün ve saatte kimi bazı ise deprem sırasında rastlanabilirken, zelzele daha sonrasında görülen örnekleri de bulunmakta.
Peki bu ışık küreleri nasıl meydana geliyor?
Bir olguya göre magmatik ya da metamorfik kayaçlar gerilim altındayken, moleküler bağları kırılır ve kaya boyunca dolaşan iyonize oksijen özgür kalır. Bu doğrultuda iyonlardan kimileri yüzeyin kendisinde ya da yüzeyin altında yüklü katmanlar oluşturarak elektrik alanları yaratabilir. Bu alanların en kuvvetlisü ise kısa bir biçimde görülen ışık patlamalarına niçiniyet verir.
Saniyeden daha da az bir müddetde gerçekleşen bir öbür olgu ise “mineral yapılarındaki hasarlar”.
Bu kusurlar, bir ışık patlaması üzere patlayan yarı iletkenler üzere görülürken Freund, yüklü parçacıkların “Dünya’nın yüzeyini aşabileceğini ve havaya bir elektrik boşalması olarak boşalabileceğini” söz eder.
Deprem ışıklarına, laboratuvar deneylerinde taneciklerin incelenmesiyle ortaya çıkan “tribolüminesans”ların da sebep olabileceği görüşleri bulunmakta.
Tribolüminesanslar; ezilme, sürtünme, çizilme yahut kimyasal bağlar kırıldığında açığa çıkabiliyor. Misal biçimde, kuvarsın yer kabuğundaki en yaygın mineral olduğu dikkate alındığında, faylar birlikte hareket ederek kayaların ezilmesine sebep olduğunda da zelzele ışıkları ortaya çıkabiliyor.
Freund, bu ışıkların yaklaşan zelzelenin habercisi olarak yeterli bir ihtar sistemi üzere görülebileceğini tabir etmesinin yanında bu ışık kürelerinin sarsıntıların kestirimi konusunda kuşkulu bir işaret olduğunu da kelamlarına ekler.
Araştırmacı, bu ışıkların kesin bir biçimde bir sarsıntı öngörüsü olarak görülebilmesi için daha fazla karakteristik fenomenin ortaya çıkması gerektiğini ve bir daha de bu teorilerin değişken olduğunu, bu ışıkları görürsek deprem olacağı ihtimalini göz önünde bulundurmamızı tavsiye ediyor.
Tarihte bilinen örneklere bakıldığında ise, 1976’da Çinli bir jeolog, gökyüzünde garip ışıklar görünce bulunduğu alanda tedbirini aldığını ve ardından ölümcül Tangshan zelzelesinin gerçekleştiğini söz ederken, detaylarına değindiğimiz 2009 İtalya sarsıntısında de bir vatandaş, ışık parlamaları görünce ailesiyle bir arada daha inançlı bir yere taşındığını aktardı.
- Kaynaklar: New Scientist, CNET, National Geographic