ahmetbeyler
New member
Araştırmacılar, çocuklara şartlı olarak ödüller sunulduğu vakit, onların mükafatı çabucak elde etmek yerine hazzı geciktirip geciktirmeyeceklerini merak etti.
1970 yılında, okul öncesi devirdeki çocuklarla yapılan bu deneyde, çocukların zevki daha sonraya bırakma konusundaki bilişsel yeteneklerinin düzeyi veya eksikliği ölçülmek istendi. bu biçimde gelin, bu deneyin bilgilerina birlikte bakalım.
İlk etapta, 56 çocuktan oluşan iştirakçi kümesiyle beraber deneye start verildi. Araştırmacılar, çocukları deneye alıştırmak için evvel onlarla biraz oyun oynadı.
Çocukları A’dan E’ye kadar beş kümeye dağıtan araştırmacılar, onların her birini farklı başka odalara götürdü. A, B ve C kümesindeki çocuklara bir marshmallow verildi.
daha sonrasında olanlar ise değişikti. Çocuklara, uzmanların odalardan bir süreliğine ayrılıp daha sonra geri dönecekleri söylendi. Şayet onları beklerlerse önlerindeki marshmallowdan bir tane daha verileceği açıklandı. Fakat psikologlar, çocuklara isterlerse şekerlemeyi hemen yiyebileceklerini de söz etti. Lakin çabucak yiyenler için ikinci bir şekerleme hakkı bulunmuyordu.
Bekleme müddeti ise 15 dakikaydı. Pekala bu mühlet geçtikten daha sonra neler oldu?
A, B ve C kümesindeki çocuklardan kâfi derecede sabır gösterenler, iki adet marshmallow yiyebildi. Beklemeyen, pes eden çocuklar ise başta açıklandıği üzere ikinci bir şekerleme alamadı. D ve E kümesindeki çocuklara bir şey ikram edilmedi. 15 dakikalık müddet geçtikten daha sonra ise tüm çocuklara oyuncaklarla oynamaları için müsaade verildi. daha sonra çocuklar oyuncaklarla oynarken, onlardan eğlenceli şeyler düşünmeleri istendi. Bu, müzik söylemek ve farklı oyun tiplerini düşünmek üzere şeyler olabilirdi.
Uzmanlar, bir mühlet müşahede yaptıktan daha sonra bazı çocukları deneyden çıkarmayı uygun gördü. Zira kimileri, uzmanların yönlendirmelerini anlamadı, yani talimatlara uymadı. Bu niçinle 50 çocukla araştırmaya devam etmenin uygun olduğuna karar verildi.
daha sonra ise deneyin hayli şaşırtan olan ikinci kısmı başlatıldı.
50 çocuğa da bir daha baştaki üzere uzmanların odadan çıkacağı açıklandı. Bunun üzerine çocuklara, zili çalsalar da çalmasalar da 15 dakika bekledikten daha sonra oyuncaklarla oynayabilecekleri söylendi. Doğal küçük çocukları oyuncak dolu bir odaya koyup, ”şu kadar mühlet daha sonra bunlarla oynayabilirsin” demek, onlar için hakikaten epey sıkıntı olsa gerek. Gel gelelim, sonuçlarda, başta A, B ve C kümesine dahil edilen ve 15 dakika boyunca iki adet şekerleme yemek için bekleyen çocukların, öbür kümelere bakılırsa daha fazla sabredebildikleri ortaya çıktı.
Deneyin bir öteki evresinde çocuklar üç kümeye ayrıldı ve onlara bir daha marshmallow ikram edildi. Lakin bu bekleme mühleti içerisinde, her gruptan farklı şeyler düşünmeleri istendi.
A grubundakilere eğlenceli şeyleri, B grubundakilere üzücü şeyleri ve C grubundakilere az daha sonra yiyecekleri şekerlemeyi düşünmeleri söylendi. Mantık bir daha birebirdi. 15 dakika boyunca uzmanları çağırmadan beklerlerse alacakları ödül sayısı artıyordu, beklemezlerse ekstra bir şey kazanamıyorlardı. Sonuç olarak A grubundaki çocukların, öbür kümelere nazaran daha fazla beklediği görüldü.
Mischel ve takımı, çocukların anlık hazzı daha sonraya bırakmayı; hazzın kaynağını görmezden gelerek yahut husustan bağımsız olumlu şeyler düşünerek öğrenebileceklerini öne sürdü. Ki aslına bakarsan anlık tatmin elde etme duygusunu ertelemek de uzmanlara bakılırsa bu tip bilişsel aktivitelere bağlıydı. Yani ”ya istek objesinden kaçınacaksın ya da ona karşı duyulan isteği bastıracaksın” ideolojisini benimsemek gerekiyordu.
Bunun üzerine yapılan öbür deneylerde de bir anlık zevk hissine kapılmadan, daha uzun vadeli kazanımlar elde etme fikrini içselleştiren çocukların, sabretme konusunda başarı gösterdikleri tespit edildi.
Psikolog Tyler Watts önderliğinde yapılan diğer bir çalışmada ise 900 bireyden oluşan çocuk grubu incelendi.
Bu çocukların her biri farklı etnik kökene, sosyoekonomik duruma ve ebeveyn yapısına sahipti. Bu araştırmada ise çocukların sosyoekonomik durumunun, hazzı erteleme davranışıyla alakası incelendi.
Sonuçlar ise pek vurucuydu. niye mi? Zira uzmanlar, geciktirilen haz davranışından her daim olumlu sonuçlar çıkarılamayacağını söylemiş oldu. Yani bu, Mischel ve arkadaşlarının çıkarımının tam karşıtı bir yaklaşımdı diyebiliriz. Watts’ın takımı, ikinci bir marshmallow mükafatını almak için bekleyebilmeyi, çocuğun sosyal ve ekonomik alt yapısı tarafınca belirlenen bir durum olarak tanımlıyordu.
sıradançe anlatmak gerekirse, çocukların davranışlarında aile faktörünün değerinin göz arkası edilemeyeceğini söyleyebiliriz. örneğin araştırmada, maddi durumu düzgün olmayan çocukların, ikinci bir şekerlemeyi beklemekte daha sabırsız olduğu görüldü. Uzmanlara göre bunun niçini, fakir çocukların hayatlarının zengin olan çocuklara bakılırsa daha garantisiz olmasıyla alakalıydı. Yani durumu âlâ olmayan birinin, ”bugün yemek bulduysam yerim, yarın yemek bulamazsam aç kalırım” mantığında hareket ettiği düşünülüyordu.
Velhasıl beklemek, sosyoekonomik düzeyi düşük olanlar için bir risktir diyebiliriz. niye mi? Zira bu çocukların ebeveynleri, onlara hiç bir vakit şekerleme alamayabilirdi. Yani akademisyenler, bu çocuklar için öz-kontrol mahareti düşük demenin, bu niçinle yanlışsız bir tavır olmadığını tabir ediyordu. Yeterli eğitimli ve maddi durumu yeterli ailelerin çocuklarının ise hazzı daha kolay erteledikleri görüldü. Lakin araştırmacılar bu durumun onlar için kolay olmasını, işte tam da bu ekonomik ve statüsel niçinlere bağlıyordu.
Çünkü o marshmallow, bu çocukların muhtaçlık hissettiği bir besin değildi, ebeveynleri onlara istedikleri diğer atıştırmalıkları da alma imkanına sahipti. Ki buna benzeri başka çalışmalarda da fakir ebeveynlerin çocuklarının, zengin olan ebeveynlerin çocuklarına gore bu tip atıştırmalıklara karşı daha fazla istek duydukları görüldü.
En nihayetinde, iki araştırmanın sunduğu farklı bakış açılarından şunlar çıkıyor: Birinci araştırmaya nazaran, ödül almak için anlık zevki erteleyen çocukların, mükafatı bekleyemeyenlere göre, yetişkinliklerinde daha başarılı olacakları düşünülebilir. Yahut ikinci bir şekerleme için bekleyebilen çocuklar için öz-kontrol marifetleri daha yüksek ve dış faktörlerin tesirinde kalmamayı başarıyorlar da diyebiliriz. Ki aslına bakarsan aslında bu deneyde, daha fazla haz için kısa vadeli hazzı ertelemenin olumlu olacağı iletisinin verilmek istendiğini de söz edebiliriz.
Ancak ikinci araştırmaya baktığımızda, bundan evvelki araştırmadaki çıkarımların yetersiz olduğu görülebilir. Zira çocukları kıyaslarken, onları yalnızca çocuk kimlikleriyle değerlendirmememiz gerektiğini, bu kimliği inşa eden aile, sosyoekonomik durum, etnik köken ve eğitim seviyesi üzere toplumsal faktörleri de göz önüne alınca epeyce âlâ anlayabiliyoruz.
Yani çocuklukta ertelenen yahut ertelenmeyen hazzın gelecekte bireye her daim kazanım sağlayacağı istikametinde bir genelleme yapılması, ne yazık ki her birey için geçerli olmayabiliyor. Aslında bu tip deneyler aracılığıyla, bir mevzuda genellemeler yapılırken, farklı dinamiklerin de işin içine girebileceğini düşünmenin değerini görmüş oluyoruz.
1970 yılında, okul öncesi devirdeki çocuklarla yapılan bu deneyde, çocukların zevki daha sonraya bırakma konusundaki bilişsel yeteneklerinin düzeyi veya eksikliği ölçülmek istendi. bu biçimde gelin, bu deneyin bilgilerina birlikte bakalım.
İlk etapta, 56 çocuktan oluşan iştirakçi kümesiyle beraber deneye start verildi. Araştırmacılar, çocukları deneye alıştırmak için evvel onlarla biraz oyun oynadı.
Çocukları A’dan E’ye kadar beş kümeye dağıtan araştırmacılar, onların her birini farklı başka odalara götürdü. A, B ve C kümesindeki çocuklara bir marshmallow verildi.
daha sonrasında olanlar ise değişikti. Çocuklara, uzmanların odalardan bir süreliğine ayrılıp daha sonra geri dönecekleri söylendi. Şayet onları beklerlerse önlerindeki marshmallowdan bir tane daha verileceği açıklandı. Fakat psikologlar, çocuklara isterlerse şekerlemeyi hemen yiyebileceklerini de söz etti. Lakin çabucak yiyenler için ikinci bir şekerleme hakkı bulunmuyordu.
Bekleme müddeti ise 15 dakikaydı. Pekala bu mühlet geçtikten daha sonra neler oldu?
A, B ve C kümesindeki çocuklardan kâfi derecede sabır gösterenler, iki adet marshmallow yiyebildi. Beklemeyen, pes eden çocuklar ise başta açıklandıği üzere ikinci bir şekerleme alamadı. D ve E kümesindeki çocuklara bir şey ikram edilmedi. 15 dakikalık müddet geçtikten daha sonra ise tüm çocuklara oyuncaklarla oynamaları için müsaade verildi. daha sonra çocuklar oyuncaklarla oynarken, onlardan eğlenceli şeyler düşünmeleri istendi. Bu, müzik söylemek ve farklı oyun tiplerini düşünmek üzere şeyler olabilirdi.
Uzmanlar, bir mühlet müşahede yaptıktan daha sonra bazı çocukları deneyden çıkarmayı uygun gördü. Zira kimileri, uzmanların yönlendirmelerini anlamadı, yani talimatlara uymadı. Bu niçinle 50 çocukla araştırmaya devam etmenin uygun olduğuna karar verildi.
daha sonra ise deneyin hayli şaşırtan olan ikinci kısmı başlatıldı.
50 çocuğa da bir daha baştaki üzere uzmanların odadan çıkacağı açıklandı. Bunun üzerine çocuklara, zili çalsalar da çalmasalar da 15 dakika bekledikten daha sonra oyuncaklarla oynayabilecekleri söylendi. Doğal küçük çocukları oyuncak dolu bir odaya koyup, ”şu kadar mühlet daha sonra bunlarla oynayabilirsin” demek, onlar için hakikaten epey sıkıntı olsa gerek. Gel gelelim, sonuçlarda, başta A, B ve C kümesine dahil edilen ve 15 dakika boyunca iki adet şekerleme yemek için bekleyen çocukların, öbür kümelere bakılırsa daha fazla sabredebildikleri ortaya çıktı.
Deneyin bir öteki evresinde çocuklar üç kümeye ayrıldı ve onlara bir daha marshmallow ikram edildi. Lakin bu bekleme mühleti içerisinde, her gruptan farklı şeyler düşünmeleri istendi.
A grubundakilere eğlenceli şeyleri, B grubundakilere üzücü şeyleri ve C grubundakilere az daha sonra yiyecekleri şekerlemeyi düşünmeleri söylendi. Mantık bir daha birebirdi. 15 dakika boyunca uzmanları çağırmadan beklerlerse alacakları ödül sayısı artıyordu, beklemezlerse ekstra bir şey kazanamıyorlardı. Sonuç olarak A grubundaki çocukların, öbür kümelere nazaran daha fazla beklediği görüldü.
Mischel ve takımı, çocukların anlık hazzı daha sonraya bırakmayı; hazzın kaynağını görmezden gelerek yahut husustan bağımsız olumlu şeyler düşünerek öğrenebileceklerini öne sürdü. Ki aslına bakarsan anlık tatmin elde etme duygusunu ertelemek de uzmanlara bakılırsa bu tip bilişsel aktivitelere bağlıydı. Yani ”ya istek objesinden kaçınacaksın ya da ona karşı duyulan isteği bastıracaksın” ideolojisini benimsemek gerekiyordu.
Bunun üzerine yapılan öbür deneylerde de bir anlık zevk hissine kapılmadan, daha uzun vadeli kazanımlar elde etme fikrini içselleştiren çocukların, sabretme konusunda başarı gösterdikleri tespit edildi.
Psikolog Tyler Watts önderliğinde yapılan diğer bir çalışmada ise 900 bireyden oluşan çocuk grubu incelendi.
Bu çocukların her biri farklı etnik kökene, sosyoekonomik duruma ve ebeveyn yapısına sahipti. Bu araştırmada ise çocukların sosyoekonomik durumunun, hazzı erteleme davranışıyla alakası incelendi.
Sonuçlar ise pek vurucuydu. niye mi? Zira uzmanlar, geciktirilen haz davranışından her daim olumlu sonuçlar çıkarılamayacağını söylemiş oldu. Yani bu, Mischel ve arkadaşlarının çıkarımının tam karşıtı bir yaklaşımdı diyebiliriz. Watts’ın takımı, ikinci bir marshmallow mükafatını almak için bekleyebilmeyi, çocuğun sosyal ve ekonomik alt yapısı tarafınca belirlenen bir durum olarak tanımlıyordu.
sıradançe anlatmak gerekirse, çocukların davranışlarında aile faktörünün değerinin göz arkası edilemeyeceğini söyleyebiliriz. örneğin araştırmada, maddi durumu düzgün olmayan çocukların, ikinci bir şekerlemeyi beklemekte daha sabırsız olduğu görüldü. Uzmanlara göre bunun niçini, fakir çocukların hayatlarının zengin olan çocuklara bakılırsa daha garantisiz olmasıyla alakalıydı. Yani durumu âlâ olmayan birinin, ”bugün yemek bulduysam yerim, yarın yemek bulamazsam aç kalırım” mantığında hareket ettiği düşünülüyordu.
Velhasıl beklemek, sosyoekonomik düzeyi düşük olanlar için bir risktir diyebiliriz. niye mi? Zira bu çocukların ebeveynleri, onlara hiç bir vakit şekerleme alamayabilirdi. Yani akademisyenler, bu çocuklar için öz-kontrol mahareti düşük demenin, bu niçinle yanlışsız bir tavır olmadığını tabir ediyordu. Yeterli eğitimli ve maddi durumu yeterli ailelerin çocuklarının ise hazzı daha kolay erteledikleri görüldü. Lakin araştırmacılar bu durumun onlar için kolay olmasını, işte tam da bu ekonomik ve statüsel niçinlere bağlıyordu.
Çünkü o marshmallow, bu çocukların muhtaçlık hissettiği bir besin değildi, ebeveynleri onlara istedikleri diğer atıştırmalıkları da alma imkanına sahipti. Ki buna benzeri başka çalışmalarda da fakir ebeveynlerin çocuklarının, zengin olan ebeveynlerin çocuklarına gore bu tip atıştırmalıklara karşı daha fazla istek duydukları görüldü.
En nihayetinde, iki araştırmanın sunduğu farklı bakış açılarından şunlar çıkıyor: Birinci araştırmaya nazaran, ödül almak için anlık zevki erteleyen çocukların, mükafatı bekleyemeyenlere göre, yetişkinliklerinde daha başarılı olacakları düşünülebilir. Yahut ikinci bir şekerleme için bekleyebilen çocuklar için öz-kontrol marifetleri daha yüksek ve dış faktörlerin tesirinde kalmamayı başarıyorlar da diyebiliriz. Ki aslına bakarsan aslında bu deneyde, daha fazla haz için kısa vadeli hazzı ertelemenin olumlu olacağı iletisinin verilmek istendiğini de söz edebiliriz.
Ancak ikinci araştırmaya baktığımızda, bundan evvelki araştırmadaki çıkarımların yetersiz olduğu görülebilir. Zira çocukları kıyaslarken, onları yalnızca çocuk kimlikleriyle değerlendirmememiz gerektiğini, bu kimliği inşa eden aile, sosyoekonomik durum, etnik köken ve eğitim seviyesi üzere toplumsal faktörleri de göz önüne alınca epeyce âlâ anlayabiliyoruz.
Yani çocuklukta ertelenen yahut ertelenmeyen hazzın gelecekte bireye her daim kazanım sağlayacağı istikametinde bir genelleme yapılması, ne yazık ki her birey için geçerli olmayabiliyor. Aslında bu tip deneyler aracılığıyla, bir mevzuda genellemeler yapılırken, farklı dinamiklerin de işin içine girebileceğini düşünmenin değerini görmüş oluyoruz.
- Kaynaklar: Simply Psychology, The Atlantic
- Görsel Kaynakları: Inc. Magazine, Behavioral Scientist, Medium, Uplifers