ahmetbeyler
New member
Evren sözünü farklı farklı manalarla epey sık kullanıyoruz. Sanırım manasını düşününce, niye bu kadar sık kullandığımızı da daha uygun anlamak mümkün… Sözün gerçek manası ve bilimsel olarak tabir ettiği şey uzayı, vakti, yeri, maddeyi ve enerjiyi ortasında barındıran; tüm gök cisimlerini ve var olan her şeyi kapsayan yapıdır diyebiliriz.
Yani aslında siz de, ben de, internet de, üzerinde oturduğunuz yerden gece nazaranmeyip yalnızca hayal edebildiğiniz yıldızlara kadar her şey cihanın bir parçası. Pekala uzaklaşıp cihana tamamını bakılırsabileceğimiz bir açıdan baksaydık, nasıl bir form görürdük? Cihan bir gezegen ya da yıldız üzere küre formunda midir? Yoksa bir kağıt üzere dümdüz mü? Tahminen de ikisi de değildir…
Evrenin tamamını nazaranmezken ve asla bakılırsameyecekken halini bulmaya çalışmak güç ve devir dönem kimi soru işaretleri oluşuyor
Evrenin biçiminin ne olduğu sorusu uzun yıllardır araştırılan, türlü bilgilerle hesaplanıp incelenen zorlayıcı bir mevzu. Zira evren o kadar büyük ki biz fazlaca ufak bir kısmını gözlemleyebiliyoruz.
Hatta şayet bu hususlara ilgiliyseniz sık sık karşınıza çıkan ‘gözlemlenebilir evren‘ diye bir tarif olduğunu duymuşsunuzdur. Yani kozmosun bir de asla gözlemleyemeyeceğimiz kısmı var. niye? Zira cihan daima olarak genişliyor ve o denli bir an gelecek ki dünyadan baktığımızda etrafta hiç bir şey goremeyecek kadar etrafımız boşalmış olacak…
Gözlem yapmanın imkansız olduğu bir büyüklüğe sahip bir yapının biçimini belirlemek de varsayım edeceğiniz üzere çok güç. her neyse ki bilimsel kimi sistemler bu işi nazarance kolaylaştırıyor.
Evrenin biçimi azamî ne olabilir ki?
Bu soruya bilimin üç temel seçeneği var;
Şöyle de söyleyebiliriz; evrende bulunan tüm güç ve unsurun yoğunluğu kozmosu ne kadar eğiyor, ne kadar eğerse ne olur? Bu sorunun yanıtı, üstte saydığımız üç seçeneği ortaya çıkarıyor.
Seçenekleri öğrendik de, bu seçenekler ne manaya geliyor?
Evrenin düz, küre ya da at eğeri üzere olması tam olarak ne tabir ediyor? sorusunu da özetlemek gerekirse açıklayalım;
Evrende yan yana uçmaya başlayan iki roket hayal edin. Şayet cihan düzse, bu iki roket sonsuza kadar birbirlerine paralel bir biçimde uçmaya devam edebilirler. Küre formunda kapalı bir cihan modelinde ise iki roket evvel birbirlerinden uzaklaşacak lakin nihayetinde başladıkları yere dönerek bir daha buluşacaklar. At eğeri formunda bir cihanda ise bir noktadan daha sonra yolları ayrılacak ve tekrar asla bir ortaya gelmeden sonsuza kadar ilerleyecekler.
Sonuca gelelim; kainatın hali bu seçeneklerden hangisi?
Bilim insanları kainatın formunu anlayabilmek için kozmik mikrodalga arkaplan ışıması isimli bir bilgiden yararlanıyorlar. İsmi biraz baş karıştırıcı görünen bu kavramı şöyleki açıklayabiliriz; cihan birinci oluştuğunda hayli ağır ve sıcaktı. Lakin vakit içinde bu durum değişti, yoğunluk ve sıcaklık azaldı. Sıcaklık düşüp yoğunluk azaldıkça ışığın temel ünitesi olan fotonlar daha rahat hareket edebilir hale geldi. Bunun olabilmesi için ise 380 bin yıl geçmiş olması gerekti. Kozmik mikrodalga arkaplan ışıması da, sıradançe büyük patlamadan 380 bin yıl daha sonra seyahatine başlayan ve bize ulaşan ‘ışık’ diyebiliriz.
İşte bu ışığın 13.8 milyar yıl boyunca ne kadar sapma yaşadığının tespit edilmesi ve sapmaya sebep olan yoğunluğun hesaplanması, bilim insanlarının kainatın halini belirlemesine yardım ediyor.
Elde edilen bilgiler ve yeniden yine yapılan bir hayli hesaplamaya göre evrenin düz/oldukça ufak kusur hisseleriyle neredeyse düz olduğu söz ediliyor. Çoklukla verilen oran ise kainatın %99 ihtimalle düz olduğu.
Aslında geçtiğimiz senelerda bir daha kozmik mikrodalga arkaplan ışıması bilgilerinden yararlanılarak yayınlanan bir diğer araştırma, tespit edilen sapmaların evrenin düz bulunmasına mahzur olacak kadar fazla olduğunu, kainatın küre biçiminde kapalı bir sistem olabileceğini tez etti. Lakin bu farklı bakış açısı, gerisinden gelen farklı çalışmalarla evrenin düzlüğü tekrar desteklenince geride kaldı.
bir daha de bilim insanları çabucak hemen karanlık husus, antimadde üzere bir epeyce tam olarak anlayamadığımız cihan gizemini çözmeye çalışıyorlar ve kainatın düz olması ihtimaline %99 derken, %1’lik olmaması ihtimalini de hiç bir vakit göz arkası etmiyorlar.
Evrenin biçimini bilsek ne olur, bilmesek ne olur…
Evrenin formunu bilmek, evrenin oluşumundan yapısına, sonu ve başlangıcı üzere soruların karşılıklarına varana kadar her şeyi etkiliyor.
Örneğin üstte da deklare ettiğımız üzere, cihan düz değil de küre olsaydı her şey bir gün başladığı noktaya geri dönecekti. Yani büyük patlamayla genişleyen cihan tahminen de yine küçük bir nokta olacaktı… Bu ne manaya geliyor? Hayal etmek bile zor… Yani kozmosun biçimi, cihanı anlayış biçimimizi kıymetli ölçüde etkiliyor. Bu da hakikat formu bilmek için bilim beşerlerine kâfi sebep sunuyor.
Kaynaklar. Space.com/Paul M. Sutter, Dr. Eleonora Di Valentino, nature.com, phys.org, Scientific American, astronomy.com, uzay.org
Yani aslında siz de, ben de, internet de, üzerinde oturduğunuz yerden gece nazaranmeyip yalnızca hayal edebildiğiniz yıldızlara kadar her şey cihanın bir parçası. Pekala uzaklaşıp cihana tamamını bakılırsabileceğimiz bir açıdan baksaydık, nasıl bir form görürdük? Cihan bir gezegen ya da yıldız üzere küre formunda midir? Yoksa bir kağıt üzere dümdüz mü? Tahminen de ikisi de değildir…
Evrenin tamamını nazaranmezken ve asla bakılırsameyecekken halini bulmaya çalışmak güç ve devir dönem kimi soru işaretleri oluşuyor
Evrenin biçiminin ne olduğu sorusu uzun yıllardır araştırılan, türlü bilgilerle hesaplanıp incelenen zorlayıcı bir mevzu. Zira evren o kadar büyük ki biz fazlaca ufak bir kısmını gözlemleyebiliyoruz.
Hatta şayet bu hususlara ilgiliyseniz sık sık karşınıza çıkan ‘gözlemlenebilir evren‘ diye bir tarif olduğunu duymuşsunuzdur. Yani kozmosun bir de asla gözlemleyemeyeceğimiz kısmı var. niye? Zira cihan daima olarak genişliyor ve o denli bir an gelecek ki dünyadan baktığımızda etrafta hiç bir şey goremeyecek kadar etrafımız boşalmış olacak…
Gözlem yapmanın imkansız olduğu bir büyüklüğe sahip bir yapının biçimini belirlemek de varsayım edeceğiniz üzere çok güç. her neyse ki bilimsel kimi sistemler bu işi nazarance kolaylaştırıyor.
Evrenin biçimi azamî ne olabilir ki?
Bu soruya bilimin üç temel seçeneği var;
- Bir kağıt üzere dümdüz olabilir.
- Bir küre şeklinde, müspet eğriye sahip yapıda olabilir.
- Bir at eğeri gibi, negatif eğriye sahip yapıda olabilir.
Şöyle de söyleyebiliriz; evrende bulunan tüm güç ve unsurun yoğunluğu kozmosu ne kadar eğiyor, ne kadar eğerse ne olur? Bu sorunun yanıtı, üstte saydığımız üç seçeneği ortaya çıkarıyor.
Seçenekleri öğrendik de, bu seçenekler ne manaya geliyor?
Evrenin düz, küre ya da at eğeri üzere olması tam olarak ne tabir ediyor? sorusunu da özetlemek gerekirse açıklayalım;
Evrende yan yana uçmaya başlayan iki roket hayal edin. Şayet cihan düzse, bu iki roket sonsuza kadar birbirlerine paralel bir biçimde uçmaya devam edebilirler. Küre formunda kapalı bir cihan modelinde ise iki roket evvel birbirlerinden uzaklaşacak lakin nihayetinde başladıkları yere dönerek bir daha buluşacaklar. At eğeri formunda bir cihanda ise bir noktadan daha sonra yolları ayrılacak ve tekrar asla bir ortaya gelmeden sonsuza kadar ilerleyecekler.
Sonuca gelelim; kainatın hali bu seçeneklerden hangisi?
Bilim insanları kainatın formunu anlayabilmek için kozmik mikrodalga arkaplan ışıması isimli bir bilgiden yararlanıyorlar. İsmi biraz baş karıştırıcı görünen bu kavramı şöyleki açıklayabiliriz; cihan birinci oluştuğunda hayli ağır ve sıcaktı. Lakin vakit içinde bu durum değişti, yoğunluk ve sıcaklık azaldı. Sıcaklık düşüp yoğunluk azaldıkça ışığın temel ünitesi olan fotonlar daha rahat hareket edebilir hale geldi. Bunun olabilmesi için ise 380 bin yıl geçmiş olması gerekti. Kozmik mikrodalga arkaplan ışıması da, sıradançe büyük patlamadan 380 bin yıl daha sonra seyahatine başlayan ve bize ulaşan ‘ışık’ diyebiliriz.
İşte bu ışığın 13.8 milyar yıl boyunca ne kadar sapma yaşadığının tespit edilmesi ve sapmaya sebep olan yoğunluğun hesaplanması, bilim insanlarının kainatın halini belirlemesine yardım ediyor.
Elde edilen bilgiler ve yeniden yine yapılan bir hayli hesaplamaya göre evrenin düz/oldukça ufak kusur hisseleriyle neredeyse düz olduğu söz ediliyor. Çoklukla verilen oran ise kainatın %99 ihtimalle düz olduğu.
Aslında geçtiğimiz senelerda bir daha kozmik mikrodalga arkaplan ışıması bilgilerinden yararlanılarak yayınlanan bir diğer araştırma, tespit edilen sapmaların evrenin düz bulunmasına mahzur olacak kadar fazla olduğunu, kainatın küre biçiminde kapalı bir sistem olabileceğini tez etti. Lakin bu farklı bakış açısı, gerisinden gelen farklı çalışmalarla evrenin düzlüğü tekrar desteklenince geride kaldı.
bir daha de bilim insanları çabucak hemen karanlık husus, antimadde üzere bir epeyce tam olarak anlayamadığımız cihan gizemini çözmeye çalışıyorlar ve kainatın düz olması ihtimaline %99 derken, %1’lik olmaması ihtimalini de hiç bir vakit göz arkası etmiyorlar.
Evrenin biçimini bilsek ne olur, bilmesek ne olur…
Evrenin formunu bilmek, evrenin oluşumundan yapısına, sonu ve başlangıcı üzere soruların karşılıklarına varana kadar her şeyi etkiliyor.
Örneğin üstte da deklare ettiğımız üzere, cihan düz değil de küre olsaydı her şey bir gün başladığı noktaya geri dönecekti. Yani büyük patlamayla genişleyen cihan tahminen de yine küçük bir nokta olacaktı… Bu ne manaya geliyor? Hayal etmek bile zor… Yani kozmosun biçimi, cihanı anlayış biçimimizi kıymetli ölçüde etkiliyor. Bu da hakikat formu bilmek için bilim beşerlerine kâfi sebep sunuyor.
Kaynaklar. Space.com/Paul M. Sutter, Dr. Eleonora Di Valentino, nature.com, phys.org, Scientific American, astronomy.com, uzay.org