ahmetbeyler
New member
İnsanlık 17. ve 18. yüzyılda ölümcül ve büyük bir hastalıkla sarsıldı; çiçek hastalığı. Bulaştığı 10 şahıstan 3’ünü öldürdüğü bilinen ve hastalığı atlatanların da türlü sakatlıklar yaşadığı bu hastalıktan kurtuluş ise aşı ile oldu.
Tıp ve bilim tarihine geliştirilen birinci aşı olarak geçen çiçek aşısı, sırf 20. yüzyılda 300 milyondan fazla insanın vefatına sebep olduğu bilinen bu hastalığı uzunca yıllar devam eden aşılama çalışmaları daha sonrası tarihin tozlı sayfalarına gömdü. Ama bu aşı, insanların kollarında başka aşılardan farklı ve kalıcı bir iz bırakıyordu. Gelin, çiçek aşısı niye kollarda iz bırakıyordu birlikte bakalım.
Çiçek aşısı niye kollarda kalıcı ve büyük bir iz bırakıyordu?
Çiçek aşısı, şimdilerde aşıların uygulanışından daha farklı bir yolla enjekte ediliyordu. Aşılar ekseriyetle tek uçlu bir iğne sayesinde enjekte ediliyor. Büyük bir kısmı ise derinin üst katmanlarına değil daha derine; kas dokularının altına enjekte ediliyor.
Lakin çiçek aşısında durum her iki taraftan de farklıydı. Aşı, çatal biçiminde, iki uçlu bir iğne ile, derinin en üst katmanı olan epidermisin bir alt katmanı olan dermise; birkaç delik açılarak enjekte ediliyor. Enjekte edilen aşı bu bölgede çoğalmaya başlıyor ve papül ismi verilen bir yumru oluşuyor. Bu yumru da içi sıvı dolu bir kabarcık üzere görünen veziküle yani hücre dokusuna dönüşüyor ve akabinde da kabuk bağlayarak iz haline geliyor. Bu iz, etrafında besbelli bir ‘çerçeve’ olan büyükçe ve ortası yavaşça kabarık bir iz olarak görülür.
Aslında çiçek aşısının iz bırakmasını, bir yara izi üzere düşünebiliriz. Zira beden misal bir mantıkla tepki veriyor. Ciltte tıpkı çiçek aşısında olduğu üzere bir yara oluştuğunda, beden o bölgeyi uygunlaştırmak için süratli bir tepki verir ve yara izini onarır. Bu süreç daha sonrası bölge cilt dokusu onarılmış bir yara olduğundan bölgede iz kalır. Olağan cilt hücrelerinin gelişmesi vakit alırken, yara dokusu daha süratli gelişebilir; bedenin bu esirgeyici tepkisi, cildimizde yara izi olarak kendini gösterir.
Şayet 1970’li senelerdan daha sonra doğduysanız, kolunuzdaki iz çiçek aşısı izi değil
Hepimiz koldaki aşı izi deyince kendi kollarımızı denetim ediyoruz. Ve şayet 1980 – 90 kuşağından biriyseniz, kolunuzda şimdiye kadar anlattığımız tarife benzeyen bir iz görmeniz mümkün. Lakin bu iz, çiçek aşısı izi değil verem aşısı izi.
Kolunuzdaki müsaade hangi aşıya ilişkin olduğunu anlamanın iki yolu var ve bunlardan biri çok sıradan. Şayet 1970’li senelerdan daha sonra doğduysanız, aşının çiçek aşısı olma ihtimali neredeyse yok. niçini ise tüm dünyada ortaklaşa gerçekleştirilen büyük bir aşı seferberliğinin başarılı olması ve çiçek hastalığının tüm dünyada resmen ortadan kalkması.
Çiçek hastalığı son olarak;
Sırf ABD üzere kimi ülkeler biyolojik silah olarak çiçek hastalığının kullanılması ihtimaline yönelik olarak bu aşıyı depolamayı seçti. Lakin daha sonrasında bu aşının tekrar uygulanmasını gerektirecek bir durum yaşanmadı.
İki aşıyı ayırmanın bir öteki yolu ise imajları. Çiçek aşısı izi, bariz bir ‘çerçevesi’ olan; öteki aşı izlerine bakılırsa çok büyük ve ortası kabarık bir izken verem aşısı izi etrafı bariz olmayan, sırf ufak bir kabartı üzere görülen bir iz. Yani şayet kolunuzda bir iz var ise, hangisi olduğunu anlamak için bu yolu da kullanabilrsiniz.
Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3
Tıp ve bilim tarihine geliştirilen birinci aşı olarak geçen çiçek aşısı, sırf 20. yüzyılda 300 milyondan fazla insanın vefatına sebep olduğu bilinen bu hastalığı uzunca yıllar devam eden aşılama çalışmaları daha sonrası tarihin tozlı sayfalarına gömdü. Ama bu aşı, insanların kollarında başka aşılardan farklı ve kalıcı bir iz bırakıyordu. Gelin, çiçek aşısı niye kollarda iz bırakıyordu birlikte bakalım.
Çiçek aşısı niye kollarda kalıcı ve büyük bir iz bırakıyordu?
Çiçek aşısı, şimdilerde aşıların uygulanışından daha farklı bir yolla enjekte ediliyordu. Aşılar ekseriyetle tek uçlu bir iğne sayesinde enjekte ediliyor. Büyük bir kısmı ise derinin üst katmanlarına değil daha derine; kas dokularının altına enjekte ediliyor.
Lakin çiçek aşısında durum her iki taraftan de farklıydı. Aşı, çatal biçiminde, iki uçlu bir iğne ile, derinin en üst katmanı olan epidermisin bir alt katmanı olan dermise; birkaç delik açılarak enjekte ediliyor. Enjekte edilen aşı bu bölgede çoğalmaya başlıyor ve papül ismi verilen bir yumru oluşuyor. Bu yumru da içi sıvı dolu bir kabarcık üzere görünen veziküle yani hücre dokusuna dönüşüyor ve akabinde da kabuk bağlayarak iz haline geliyor. Bu iz, etrafında besbelli bir ‘çerçeve’ olan büyükçe ve ortası yavaşça kabarık bir iz olarak görülür.
Aslında çiçek aşısının iz bırakmasını, bir yara izi üzere düşünebiliriz. Zira beden misal bir mantıkla tepki veriyor. Ciltte tıpkı çiçek aşısında olduğu üzere bir yara oluştuğunda, beden o bölgeyi uygunlaştırmak için süratli bir tepki verir ve yara izini onarır. Bu süreç daha sonrası bölge cilt dokusu onarılmış bir yara olduğundan bölgede iz kalır. Olağan cilt hücrelerinin gelişmesi vakit alırken, yara dokusu daha süratli gelişebilir; bedenin bu esirgeyici tepkisi, cildimizde yara izi olarak kendini gösterir.
Şayet 1970’li senelerdan daha sonra doğduysanız, kolunuzdaki iz çiçek aşısı izi değil
Hepimiz koldaki aşı izi deyince kendi kollarımızı denetim ediyoruz. Ve şayet 1980 – 90 kuşağından biriyseniz, kolunuzda şimdiye kadar anlattığımız tarife benzeyen bir iz görmeniz mümkün. Lakin bu iz, çiçek aşısı izi değil verem aşısı izi.
Kolunuzdaki müsaade hangi aşıya ilişkin olduğunu anlamanın iki yolu var ve bunlardan biri çok sıradan. Şayet 1970’li senelerdan daha sonra doğduysanız, aşının çiçek aşısı olma ihtimali neredeyse yok. niçini ise tüm dünyada ortaklaşa gerçekleştirilen büyük bir aşı seferberliğinin başarılı olması ve çiçek hastalığının tüm dünyada resmen ortadan kalkması.
Çiçek hastalığı son olarak;
- Kuzey Amerika’da 1952’de
- Avrupa’da 1953’de
- Güney Amerika’da 1971’de
- Asya’da 1975’de
- Afrika’da 1977’de
Sırf ABD üzere kimi ülkeler biyolojik silah olarak çiçek hastalığının kullanılması ihtimaline yönelik olarak bu aşıyı depolamayı seçti. Lakin daha sonrasında bu aşının tekrar uygulanmasını gerektirecek bir durum yaşanmadı.
İki aşıyı ayırmanın bir öteki yolu ise imajları. Çiçek aşısı izi, bariz bir ‘çerçevesi’ olan; öteki aşı izlerine bakılırsa çok büyük ve ortası kabarık bir izken verem aşısı izi etrafı bariz olmayan, sırf ufak bir kabartı üzere görülen bir iz. Yani şayet kolunuzda bir iz var ise, hangisi olduğunu anlamak için bu yolu da kullanabilrsiniz.
Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3