ahmetbeyler
New member
Geçmişten günümüze birbirinden farklı konularda yapılmış ve hala yapılan sayısız deneyin, hangi çerçeveler ortasında etik sayılıp sayılmayacağı tartışılıyor. Bu tartışmaların sebeplerine baktığımızda deneylerdeki hayvanlara ve insanlara etik dışı biçimde davranılıp davranılmadığı konusu dikkat çekiyor.
gayet hassas olan bu hususların göz gerisi edildiği epey sayıda deney görmüştük. Ancak 1924 yılında Carney Landis tarafınca yapılan, içeriğimizin odağındaki deney, bunlara büsbütün farklı bir boyut kazandırıyor.
özetlemek gerekirse neydi bu deney?
1897 doğumlu Psikolog Carney Landis, ‘Evrensel Yüz İfadeleri’ deneyinde her bir hissin ortaya çıkardığı aşikâr bir reaksiyon, yani yüz ifadesi olup olmadığını öğrenmek istiyordu.
Eğer tüm denekler memnun olduklarında birebir ortak yüz ifadesine sahip olsaydı, bu deney muvaffakiyete ulaşacaktı. Birebiri korku, şaşkınlık üzere farklı durumlar için de geçerli.
Deneyi yaptığı sırada Minnesota Üniversitesinde yüksek lisans yapan Landis, 25 kişiyi deneye dahil etti
Bunların 12’si erkek, 12’si bayan ve kalan 1 tanesi ise Minnesota üniversitesi psikoloji kısmının nezareti altında olan 13 yaşındaki bir çocuktu.
Kaotik bir hâl alacak olan deneyin birinci basamağında iştirakçilerin yüzlerine çizgiler çizildi
Yüz sözlerini oluşturan makul kasların üstüne denk gelen bu çizgiler, verilecek reaksiyonların daha kolay izlenmesini sağlayacaktı.
Ve deneyin birinci basamağı başladı
Bu evrede iştirakçiler, istenen duyguyu ortaya koyacak hareketler gerçekleştirdi. Amonyak koklamak buna bir örnek. Bunun haricinde palavra söylemek üzere sıradan şeyler de var. Bunun üzere uyaranlar deneyin birinci basamağında kullanıldı.
Bu aksiyonlar gerçekleştirilirken de iştirakçilerin fotoğrafları çekildi ve yansıları kayıt altına alınmış oldu.
Deney burada bitti demek isterdik, ancak sonuçlar Landis’i tatmin etmedi
Bu yüzden de deneyin ikinci evresine geçildi. Burada deneklere, pornografik imajlar gösterildi. Burada tat kaçıran kısım ise daha evvel iştirakçilerin haberdar edilmemiş olması.
Bu da yetmeyince derilerinde sorunlar olan şahısların fotoğrafları iştirakçilere gösterildi. Rastgele bir sansür bulundurmayan ve büyük çoğunluğu rahatsız edecek olan bu manzaralar, işleri daha da kızıştırdı.
esasen nereye düştüğünü anlamayan iştirakçiler, Landis tıpkı odada silah patlatınca farklı bir şoka uğradı:
Landis bu yaptığıyla da insanların, şoka uğradıklarında ortak bir yüz sözüne sahip olup olmadıklarını görmeyi hedefledi.
Arka geriye gelen bu olayların iştirakçiler üzerinde bıraktığı tesir, bu noktaya kadar fazlacatan kalıcı olmuştur bile. 20’nci yüzyılda psikolog olmanın büyük özgürlük getirdiği açık. Lakin denek olmak muhtemelen bu vakit içinderda istenecek son şey.
Bitti mi dersiniz? Maalesef hayır
Bir diğer evrede Landis, iştirakçilerin gözlerini bağlıyor ve ellerini bir kovaya daldırmalarını istiyor. Bu kovanın ortasında ise bir sürü canlı kurbağa bulunuyor.
Amaç ise kutunun içine saklanan şeyi bulmak. Bu ortada elbette iğrenme durumunun oluşturduğu reaksiyon gözlemleniyor.
Dur artık…
Kovanın ortasında -kurbağalar haricinde- kablolar bulan iştirakçiler, bu kablolardan epey da şiddetli olmasa da kayda kıymet ölçüde acı veren bir elektrik akımıyla karşı karşıya kaldı.
Geldik en karanlık bölüme
JENNIFER L. TORRANCE
Sonuçlardan hâlâ mutlu olmayan Landis, iştirakçilerin bir eline bıçak, başka eline ise canlı bir fare verdi ve farenin başını kesmelerini istedi.
Bu noktada elbette sorgulamalar daha da alevlendi. aslına bakarsan bu noktaya kadar iştirakçilerden sayısız küfür ve farklı reaksiyon alan Landis, bunu yapmayacaklarını anladığında ellerinden bıçağı ve fareyi alıp kendisi yaptı.
Katılımcıların 3’te 2’si bu buyruğu yerine getirmişti. Kalanı ise Landis’in bunu yapmasını izlemek zorunda kaldı.
Katılımcılarda mental sıhhat bırakmayan bu deneyin akabinde hangi sonuçlara vardı dersiniz?
The Brain & Behavior Research Foundation
Belli hislerin ortaya çıkardığı sabit ve ortak yüz tabirlerinin olmadığı gerçeğine keşke bu türlü ulaşılmasaydı diyoruz. Tersten bakıldığında da muhakkak yüz sözlerinin direkt hisleri temsil etmeyeceğinin de altı, bu deneyle birlikte çizildi.
Kurbağalara ilgili olan birisi, onlara temas etmeyi sevebilir. Birebir biçimde pornografik imajlar (aniden gösterilmeleri insanları şaşırtsa da) herkesi rahatsız edecek diye bir kural yok.
Yani iştirakçilerin çektiği onca eziyet, yalnızca ‘bu biçimde değilmiş’ diyebilmek içindi
Ve hâlihazırda muhakkak ruhsal sorunlarla karşı karşıya olan 13 yaşındaki çocuk da bu kademelerden geçti.
Sonuç olarak hem kullanıcıların zihin sıhhati hiçe sayıldı tıpkı vakitte etik dışı biçimde hayvanlara muamele edilmiş oldu. çabucak sonrasındadan rastgele bir kemirgen içermeyen farklı ve değerli çalışmalarda ismi geçse de Landis, bu vahim deneyiyle hatırlanıyor.
Deneyin dolaylı yoldan kanıtladığı değerli bir nokta var
Katılımcıların 3’te 2’sinin, verilen buyruk üzerine fareyi öldürdüğünü söylemiştik. Bu sonuç, otoriteden gelen buyruklarla yolda yanımızdan geçen kolay insanların bile katile dönüşebileceğini gösteren Milgram deneyiyle çok misal.
Kaynaklar: Maureen Quartuccio, Bizzarro Bazar, Caitlin Rose, KRISFFER LUMOGDANG SOLOMON
gayet hassas olan bu hususların göz gerisi edildiği epey sayıda deney görmüştük. Ancak 1924 yılında Carney Landis tarafınca yapılan, içeriğimizin odağındaki deney, bunlara büsbütün farklı bir boyut kazandırıyor.
özetlemek gerekirse neydi bu deney?
1897 doğumlu Psikolog Carney Landis, ‘Evrensel Yüz İfadeleri’ deneyinde her bir hissin ortaya çıkardığı aşikâr bir reaksiyon, yani yüz ifadesi olup olmadığını öğrenmek istiyordu.
Eğer tüm denekler memnun olduklarında birebir ortak yüz ifadesine sahip olsaydı, bu deney muvaffakiyete ulaşacaktı. Birebiri korku, şaşkınlık üzere farklı durumlar için de geçerli.
Deneyi yaptığı sırada Minnesota Üniversitesinde yüksek lisans yapan Landis, 25 kişiyi deneye dahil etti
Bunların 12’si erkek, 12’si bayan ve kalan 1 tanesi ise Minnesota üniversitesi psikoloji kısmının nezareti altında olan 13 yaşındaki bir çocuktu.
Kaotik bir hâl alacak olan deneyin birinci basamağında iştirakçilerin yüzlerine çizgiler çizildi
Yüz sözlerini oluşturan makul kasların üstüne denk gelen bu çizgiler, verilecek reaksiyonların daha kolay izlenmesini sağlayacaktı.
Ve deneyin birinci basamağı başladı
Bu evrede iştirakçiler, istenen duyguyu ortaya koyacak hareketler gerçekleştirdi. Amonyak koklamak buna bir örnek. Bunun haricinde palavra söylemek üzere sıradan şeyler de var. Bunun üzere uyaranlar deneyin birinci basamağında kullanıldı.
Bu aksiyonlar gerçekleştirilirken de iştirakçilerin fotoğrafları çekildi ve yansıları kayıt altına alınmış oldu.
Deney burada bitti demek isterdik, ancak sonuçlar Landis’i tatmin etmedi
Bu yüzden de deneyin ikinci evresine geçildi. Burada deneklere, pornografik imajlar gösterildi. Burada tat kaçıran kısım ise daha evvel iştirakçilerin haberdar edilmemiş olması.
Bu da yetmeyince derilerinde sorunlar olan şahısların fotoğrafları iştirakçilere gösterildi. Rastgele bir sansür bulundurmayan ve büyük çoğunluğu rahatsız edecek olan bu manzaralar, işleri daha da kızıştırdı.
esasen nereye düştüğünü anlamayan iştirakçiler, Landis tıpkı odada silah patlatınca farklı bir şoka uğradı:
Landis bu yaptığıyla da insanların, şoka uğradıklarında ortak bir yüz sözüne sahip olup olmadıklarını görmeyi hedefledi.
Arka geriye gelen bu olayların iştirakçiler üzerinde bıraktığı tesir, bu noktaya kadar fazlacatan kalıcı olmuştur bile. 20’nci yüzyılda psikolog olmanın büyük özgürlük getirdiği açık. Lakin denek olmak muhtemelen bu vakit içinderda istenecek son şey.
Bitti mi dersiniz? Maalesef hayır
Bir diğer evrede Landis, iştirakçilerin gözlerini bağlıyor ve ellerini bir kovaya daldırmalarını istiyor. Bu kovanın ortasında ise bir sürü canlı kurbağa bulunuyor.
Amaç ise kutunun içine saklanan şeyi bulmak. Bu ortada elbette iğrenme durumunun oluşturduğu reaksiyon gözlemleniyor.
Dur artık…
Kovanın ortasında -kurbağalar haricinde- kablolar bulan iştirakçiler, bu kablolardan epey da şiddetli olmasa da kayda kıymet ölçüde acı veren bir elektrik akımıyla karşı karşıya kaldı.
Geldik en karanlık bölüme
JENNIFER L. TORRANCE
Sonuçlardan hâlâ mutlu olmayan Landis, iştirakçilerin bir eline bıçak, başka eline ise canlı bir fare verdi ve farenin başını kesmelerini istedi.
Bu noktada elbette sorgulamalar daha da alevlendi. aslına bakarsan bu noktaya kadar iştirakçilerden sayısız küfür ve farklı reaksiyon alan Landis, bunu yapmayacaklarını anladığında ellerinden bıçağı ve fareyi alıp kendisi yaptı.
Katılımcıların 3’te 2’si bu buyruğu yerine getirmişti. Kalanı ise Landis’in bunu yapmasını izlemek zorunda kaldı.
Katılımcılarda mental sıhhat bırakmayan bu deneyin akabinde hangi sonuçlara vardı dersiniz?
The Brain & Behavior Research Foundation
Belli hislerin ortaya çıkardığı sabit ve ortak yüz tabirlerinin olmadığı gerçeğine keşke bu türlü ulaşılmasaydı diyoruz. Tersten bakıldığında da muhakkak yüz sözlerinin direkt hisleri temsil etmeyeceğinin de altı, bu deneyle birlikte çizildi.
Kurbağalara ilgili olan birisi, onlara temas etmeyi sevebilir. Birebir biçimde pornografik imajlar (aniden gösterilmeleri insanları şaşırtsa da) herkesi rahatsız edecek diye bir kural yok.
Yani iştirakçilerin çektiği onca eziyet, yalnızca ‘bu biçimde değilmiş’ diyebilmek içindi
Ve hâlihazırda muhakkak ruhsal sorunlarla karşı karşıya olan 13 yaşındaki çocuk da bu kademelerden geçti.
Sonuç olarak hem kullanıcıların zihin sıhhati hiçe sayıldı tıpkı vakitte etik dışı biçimde hayvanlara muamele edilmiş oldu. çabucak sonrasındadan rastgele bir kemirgen içermeyen farklı ve değerli çalışmalarda ismi geçse de Landis, bu vahim deneyiyle hatırlanıyor.
Deneyin dolaylı yoldan kanıtladığı değerli bir nokta var
Katılımcıların 3’te 2’sinin, verilen buyruk üzerine fareyi öldürdüğünü söylemiştik. Bu sonuç, otoriteden gelen buyruklarla yolda yanımızdan geçen kolay insanların bile katile dönüşebileceğini gösteren Milgram deneyiyle çok misal.
Kaynaklar: Maureen Quartuccio, Bizzarro Bazar, Caitlin Rose, KRISFFER LUMOGDANG SOLOMON