Antibiyotikleri nasıl kullanmalıyım?

semaver

New member
Öncelikle antibiyotik kullanması hakikaten zarurî mu sorusuna kesin bir “evet” cevabınız olmalıdır. Yani bu ilacı kullanmanızı bir doktor önermiş yahut reçete etmiş olmalıdır. esasen Sıhhat Bakanlığının yeni düzenlemeleri daha sonrası tabip reçetesi olmadan eczanelerden kendiliğinizden antibiyotiğe ulaşmanız artık mümkün değildir. Lakin bir daha de ikaz olarak söylemeliyim kendiliğinizden, eş-dost-akrabadan yahut konu-komşudan “bu durum antibiyotik kullanmadan geçmeyecek” teklifini almış olmamalısınız zira akılcı olmayan antibiyotik kullanması biroldukça sorunun sebebidir. Akıl dışı antibiyotik kullanması tüm dünyada kıymetli bir problemdir lakin ülkemiz bu manada açık orta dünya birincisidir. Bu niçinle kullancak olduğunuz antibiyotiğin “akılcı” olduğunun bilinmesi yahut kıymetlendirilmesi kaidedir.

Antibiyotikler günümüzde en epeyce kullanılan ilaçların başında yer almaktadır. Bütün beşerler ömrü boyunca bir kaç kere antibiyotik kullanmak zorunda kalabilir. Lakin birden fazla vakit antibiyotikler konusunda bilinmesi gerekenleri (mesela antibiyotik kullanması mecburî mu, antibiyotikler nasıl tesir gösterirler, antibiyotikler nasıl ve ne müddet kullanılmalıdır üzere soruların yanıtı) bilmeden yani körlemesine kullanır ve dahası tedavi olmayı isteriz. Antibiyotik kullanması ile ilgili bilinmesi gerekenleri aşağıdaki yazımda bütün bilgileriyla bir arada bulacaksınız.

Antibiyotik nedir?

Antibiyotik sözcüğünün manası “yaşam karşıtı” demektir. Yani yaşayan bir canlıyı yok eden, öldüren yahut üremesini engelleyen etkenlere antibiyotik ismi verilir. Burada çabucak şunu belirtmem gerekir; hastalık etkeni mikroorganizmayı (mikrobu) öldüren bu unsurlar beraberinde bedenimizdeki “faydalı” (mesela barsaklarımızda yaşayan ve bize çeşitli yararlar sağlayan) mikroorganizmaları da öldüreceğini bilmeliyiz. Antibiyotikler insanlarda ve hayvanlarda hastalık yapan mikroorganizmalara karşı kullanılan en kıymetli ilaçlardır. Lakin nasıl oluyor da manası “yaşam karşıtı” olan bir unsur mikrobu öldürürken canlı olan beşere yahut hayvana ziyan vermiyor? Bunun karşılığı mikrop hücresinin yapısı ile insan ve hayvan hücrelerinin içindeki farklardan kaynaklanmaktadır. Örneğin en hayli bilinen antibiyotiklerden olan penisilin bakterinin hücre duvarının imalini önleyerek ve var olan duvarın da yıkılmasını sağlayarak mikroorganizmalar üzerinde yıkıcı tesirini gösterir ve sonuç olarak dış etkenlere karşı muhafazasız kalarak ölmesine yol açar. halbuki beşerler ve hayvanlar epeyce hücreli canlılar oldukları için dış ortamlara karşı farklı müdafaa düzenekleri bulunmaktadır ve hücrelerinin etrafında hücre duvarı bulunmaz, ötürüsıyla da antibiyotik bizim hücrelerimizde neredeyse hiç tesir gösteremez ancak mikrobu yok ederek enfeksiyon hastalığının tedavi edilmesini sağlar.

Antibotiğin tesir etmesi için ne üzere koşullar gereklidir?

Antibiyotiğin tesirli olabilmesi için evvela enfeksiyonun olduğu organa yahut bölgeye ulaşması gerekmektedir. Bir cilt enfeksiyonunda yaranın üzerine antibiyotikli pomadın sürülmesi ilacı doğruca enfeksiyon bölgesine ulaştıracaktır, lakin enfeksiyon daha içerilerdeyse mesela kafatasının arasındayse, uygulanan antibiyotiğin beyne taşınması gerekmektedir. Bu niçinle kimi antibiyotikler, beyne geçişleri istenen seviyede olmadığı için menenjit üzere enfeksiyonlarda tercih edilmezler. Lakin antibiyotiğin tesirli olması için bundan daha fazlası gereklidir. Enfeksiyonun olduğu dokuya antibotik gereğince ulaşsa dahi o dokudaki seviyesi de değerlidir. Bir enfeksiyon hastalığının tedavisinde antibiyotiğin tesirli olabilmesi için ilgili dokuda belli bir seviyenin üzerinde olması hedeflenir. Bu kıymet o mikrop için yapılan bilimsel araştırmalarla tespit edilir ve taban faal seviye (Minimum Inhibitory Concentration – MIC) denir. Bunun ne manaya geldiğini şu örnekle açıklamaya çalışayım: Yüzme bilmeyen yetişkin birisinin derinliği 50 cm olan olan bir süs havuzunda boğulması mümkün değilken, derinliği 2 metre olan bir havuzda ise neredeyse kurtulması mümkün değildir. Yani su düzeyi muhakkak bir kıymeti geçerse yüzme bilmeyen birisi boğulur ve ölür. İşte mikroplar da muhakkak bir seviyenin altında antibiyotiğe maruz kalırlarsa ölmezler, hatta süs havuzu meselade olduğu üzere biraz eğlenirler bile, dahası bu havuzda yüzmeyi öğrenip çabucak sonrasında uzunluklarını aşan bir havuzda yüzerek hayatta kalmayı bile başarabilirler (biz buna antibiyotik direnci diyoruz). Yani antibiyoikler enfeksiyonun olduğu dokuda MIC pahasının üzerinde olmalıdırlar, aksi taktirde mikroplar ölmedikleri üzere bir de antibiyotiğe karşı direnç kazanabilirler. Son olarak da antibiyotik enfeksiyonlu dokuda gereğince bulunsa bile mikrobun da bu antibiyotiğe karşı hassas olması, yani temas ettiğinde etkilenerek ölmesi gerekmektedir. Mikroorganizmaların çeşitli sistemlerle kazanmış oldukları dirençler niçiniyle günümüzde enfeksiyon hastalıklarının tedavisi gün geçtikçe zorlaşmaktadır.

Antibiyotikleri nasıl kullanmalıyım?

Bütün enfeksiyon hastalıklarında üstte kelamını ettiğim antibiyotiğin mikrop üzerinde tesirli olabilmesi için gerekli olan minimum aktif seviyeler göz önünde bulundurulurak tedavi planı yapılır. Doktorunuz sizin için ne biçimde önerdiyse antibiyotiğinizi o denli kullanmalısınız. Antibiyoiklerle tedavi sırasında açlık yahut tokluk (genellikle) fazlaca değerli değildir. Ayrıyeten ilacın alım sıklığını beslenme sıklığıyla belirlemek birtakım kasvetlere niye olabilir. Günde üç sefer, sekizer saat ortayla alınması gereken bir ilacı sabah, öğle ve akşam aldığınızda hastalığınızın tam olarak tedavi olamama riski bulunmaktadır. Bunun sebebi sabah kahvaltı ile öğlen yemeği içinde 4-5 saat üzere kısa bir müddetnin, akabinde öğlen ile akşam içinde 6-7 saat üzere istenene yakın bir müddetnin, akşam ile sabah içinde ise 12-14 saat üzere fazlaca uzun bir müddetnin bulunmasıdır. Sabah alınan dozun kanda ve dokularda oluşturduğu antibiyotik seviyesi daha düşmemişken öğlen yemeğiyle birlikte bir daha alınmasıyla seviye epey artarak istenmeyen tesirlere niye olabilir. Burada daha yüksek antibiyotik seviyeleri ile mikropların daha fazla ölecekleri düşünülebilir, lakin bedenin bütün yaşayan hücreleri de ismi “yaşam karşıtı” olan bu hususa yüksek seviyelerle maruz kalmak zorunda kalacaktır. Bu niçinle de istenmeyen ya da yan tesirler, hatta kimi hassas kimselerde zehirlenmeler bile olabilir. Antibiyotik tedavisinin beslenme sıklığı ile uyuşturularak düzenlenmesinin temel düşüncesi ise akşam alınan doz ile sabah alınan doz içinde 12-14 üzere epey uzun bir müddetnin olmasıdır. Akşam alınan dozdan daha sonra antibiyotiğin seviyesi sabaha karşı tesirli olamadığı seviyelere kadar düşecektir. Bu da hastalığın faal tedavisinin aksamasına, dahası mikropların tabiri yerindeyse azıcık nefes almalarına ve kendilerini toparlamalarına ve daha kuvvetli saldırmalarına ve direnç geliştirmelerine niye olabilir.

Antibiyotiği ne müddet kullanmalıyım?

Enfeksiyon hastalıklarına niye olan etkenler bakteri yani mikroplardır ve bir hastalığın olması için üç-beş mikrop kâfi değildir. İnsan üzere pek büyük bir canlıda hastalık oluşturmak için milyarlarca hatta trilyonlarca mikrobun bulunması gerekir. ötürüsıyla bir enfeksiyonda hastalık etkeni olan hayli sayıda “düşman” bulunmaktadır. Doktor hastalığı teşhis ettiğinde mikroba yönelik antibiyotiği seçer ve bunu hastasına reçete ile verir. Tabip tedavi mühletini de kesinlikle belirtir ve mesela bu ilacı 7 gün kullanmalısınız der (tedavi mühleti enfeksiyon hastalığına ve etkenine bağlı olarak kimi vakit daha uzun yahut daha kısa olabilir). Biz de 2-3 gün kadar kullandıktan daha sonra kendimizi uygun hissetmeye başlayınca ilacı almayı bırakırız. İşte bu durumda bakın neler oluyor: Diyelim ki hasta olduğumuz anda bedenimizde bir milyon mikrop vardı ve doktorumuz bize bir antibiyotik verdi, biz de birinci dozunu aldık, birinci dozla birlikte mikropların % 10’unun öldüğünü, geriye 900 bin mikrop kaldığını hayal edelim, üstte kelam ettiğim biçimde kullandık ve tam saatinde ikinci dozunu aldık ve bir % 10 daha öldü, 810 bin mikrop kaldı. Bu ortada şunu da belirtmeliyim birinci ölenler aslına bakarsanız süs havuzunda bile boğulacak kadar zayıf olanlardır ve de kalanlar en kuvvetlileridir. bu türlü tertipli olarak günde üçer dozdan kullanmaya devam ettiğimizde 9. dozdan daha sonra bedende kalan mikropların sayısı birinci baştakinin yaklaşık % 60’ından fazlası ölmüş olur. Büyük ölçüde “düşman” yok olduğu için de biz artık kendimizi eskisi kadar hasta hissetmeyiz, dahası güzel hissederiz ve ilaç kullanmayı bir anda bırakırız. Pekala geri kalan az sayıda mikrobun en kıymetli özelliği nedir? Evet gerçek varsayım ettiniz en sağlam olanlardır ve dahası bir savaştan tecrübe kazanarak çıkmışlardır, yani artık sizin taktiklerinizi de bilmektedirler. Bundan daha sonra bu sağlam, tecrübeli ve yeni taktiklere sahip “düşmanların” ne yapacaklarını kestirim etmek hiç de çok kolay. Bu durumda kendimizi ne kadar uygun hissetsek de antibiyotik tedavşsşnş sonuna kadar devam ettirmek son derece akla yatkın olacaktır. Hatta diyebilirim ki mikroplara karşı antibiyotikler sayesinde yapılan savaşta en değerli ve kritik günler kendimizi yeterli hissettiğimiz günlerdir.

Antibiyotik kullanmama karşın ateşim düşmedi, ne yapmalıyım?

Bu durumda hastalığınızın sebebi bir bakteri (mikrop) olmayabilir (virüsler, mantarlar yahut başka etkenler olabilir) yahut ilaç sizdeki hastalık kaynağına tesirli olmayabilir (yani mikrop bu antibiyotiğe dirençlı olabilir). Bu durumda derhal antibiyotiği size öneren hekiminize istişareli ve mevzudan haberdar olmasını sağlamalısınız. Doktorunuz ilacınızı yahut tedavinizi değiştirmeyi düşünecektir.

Antibiyotik enfeksiyonuma güzel geldi lakin döküntü yaptı, ilacı kullanmaya devam etmeli miyim?

Antibiyotiğiniz enfeksiyonunuzun sebebi olan mikrobu öldürmüş yahut öldürmekte ancak bedeniniz alerji geliştirerek bu ilaca beklenmedik bir reaksiyon vermiş olabilir. Bu niçinle bu andan itibaren antibiyotik kullanmaya devam etmemelisiniz ve ilacı almayı bırakıp, tedavinizin geri kalan kısmında hangi antibiyotiği kullanmanız gerektiğini öğrenmek için vakit kaybetmeden hekiminize danışmalısınız.

Geçen sene de tıpkı hastalığa yakalanmıştım. bu biçimde kullandığım ilacın birebirini alsam olur mu?

Sizce? Olur mu? Bu sorunun cevabını almak istiyorsanız bence birinci paragrafı bir daha okumalısınız.

Ramazan ayında oruç tutuyorum lakin yaz aylarında iftar ile sahurun ortası kısa, sahurla iftarın ortası ise fazlaca uzunken kış aylarında ise tam aykırısı. Bu durumda antibiyotik kullanmam gerekirse ne yapmalıyım? Ya da ilacımı bir kez iftarda, bir kez da sahurda alırsam birebir etkiyi elde eder miyim?

Makalemin üstteki kısımlarında okumuş olduğunuz üzere antibiyotiklerin tesirli olup mikropları öldürebilmeleri (veya üremelerini engelleyebilmeleri) için kanda kritik olan (MİC) seviyelerin altına düşmemeleri gerekir. Bu bilginin üzerine ek olarak ilacın bedenden uzaklaştırılması için gerekli mühlet de göz önüne alınarak antibiyotiklerin dozu ve uygulama çoğunlukları belirlenir. Bu müddetler belirlenirken insanların inançları ve ibadet sistemleri dikkate alınmaz, zira mikropların rastgele bir dini yahut inancı yoktur. Şayet ilaçlar 12 saatlik eşit aralıklarla alınması gerekliyse 11-13, hatta biraz daha zorlayarak 10-14 saat aralıklarla alınabilir. Fakat Haziran ayına denk gelen Ramazan aylarında olduğu üzere ilacın iftar ve sahurda alınması durumunda akşam 21:00 ile sabaha karşı 03:00 içinde 6 saat, 04:00 ile 21:00 içinde ise 18 saat aralık olur ki bu da öğle saatlerinden itibaren ilacın kanınızda MİC pahasının altına düşeceği, ötürüsıyla da mikropların ölmeyip bu ilaca karşı direnç geliştirmeleri için fırsat bulacakları manasına geldiğini söyleyebiliriz (yukarıda verilen süs havuzu meselai hatırlayın). Ayrıyeten sağlıklı olmak tüm ibadetlerden daha kutsal sayılmalıdır. Üstelik dinimizde bu tıp mecburî şartlar için “kaza etme” diye bir imkan tanınmıştır fakat mikroplar tedaviniz için size “kaza etme” fırsatı tanımazlar. Sanırım bahis net olarak anlaşılmıştır.
 
Üst