ahmetbeyler
New member
Hayal ettiğimiz uzaylıların tam tersiyiz ya da bizde olmasını istediğimiz özelliklere sahip varlıklar düşlüyoruz. İnsansı bir davranış olan giyinmek; uygar olarak algınan, toplumdan topluma farklı yorumlanan, kozmik görülen standartlarla moda teriminin ve dev kesimlerin oluşmasını sağladı. Hatta giyinmeden dışarıya çıkan insanlara mecnun gözüyle bakıyoruz.
Uzaylı dendiğinde aklımıza gelen birinci tasvirlerin bir fazlaca ortak noktası var. Tanınan kültürün de tesiriyle iri gözler, ince çeneli kocaman bir baş, ince uzun kollar ve bacaklar, büyük el ve ayaklar, soluk yeşil ya da gri deri rengi… İstisnalar olsa ve bu tasvirler değişse de bir düstur neredeyse hiç bozulmuyor: Çıplaklık.
Uzaylılar da tıpkı birinci beşerler üzere kendilerini korumak için giyinmek zorunda kalabilirler. Lakin bizim hususumuz, aşağıdaki üzere beşere ziyadesiyle benzetilmiş tasvirler değil:
Yukarıdaki Marvel karakteri Thanos da bir uzaylı tasviri, fakat pek insansı gibir daharek savunma moduna geçmiş bir uzaylı. Ordusundaki öteki insansı ve hayvansı görünüme sahip neredeyse bütün canlılar da giyinik olarak tasvir edilmiş durumda. Bir diğer deyişle üzerine ayrıntılı olarak düşünülmüş ve ziyadesiyle insansı olarak kurgulanmış karakterler. Bu sebeple bizim özelliklerimizi taşıyan hatta kalkıp “İngilizce” konuşabilen, otomobile dönüşebilen fantastik uzaylı tasvirlerin kelam etmiyoruz.
Aklınıza birinci gelen o uzaylı tasvirini unutun. Aşağıda hayal gücümüzün eseri olan bir öteki uzaylı var ve çıplak:
Arrival sinemasında yer verilen bu uzaylı tasviri tıpkı ahtapot üzere fazlaca sayıda kola, hiç de insansı olmayan bir vücuda sahip. bir daha dünyadaki canlılardan, azrail üzere çağdaş melek tasvirlerinden izler taşısa da olsa da bir daha çıplak.
Bir öbür örnek 2002 üretimi Sings sinemasından, bir daha çıplak bir uzaylı:
Uzaylıların dünyadaki bir mülteci kampında yaşadığı bir öteki sinema Discrict 9. Olağanda kıyafete muhtaçlıkları yok, lakin insanların eşyalarıyla insanları taklit ediyorlar:
Yani dünyaya gelmedikleri senaryolarda bir daha çıplaklar. Göçmen kampında, yaşadıkları dünyanın çöplüklerinde buldukları kıyafetleri giyiyorlar.
1982 E.T. sinemasından bir örnek daha. Dünyaya geldiğince çıplak olan sevecen bir uzaylıyı biz giydirmiştik:
Bir başka örnek, 1986 üretimi klasik Aliens sinemasından, hiç insansı değil lakin bir daha de çıplak:
Filmleri bir kenarı bırakırsak aşağıdaki kolay uzaylı tasvirinin kaynağı da “yeşil uzaylı dansı videoları” değil:
51. Bölge efsanelerinden bu yana ömrümüzde bu tasvir.
elbet dünyamızda ‘Çıplaklar Adası’ üzere istisnai örnekler var. bir daha de az ya da fazlaca hepimiz giyiniyoruz. Fakat farklı gayelerle. İşte burada işler biraz karışıyor:
Bu aşamda insanların “çıplaklık” kavramına nasıl yaklaştığını güzel anlamak gerek. Korunmak için giyinmek istediğimizde ‘güzel görünmek’ üzere bir kaygımız yok, değerli olan hayatta kalabilmek. Başka taraftan çağdaş toplumlarla bir arada gelişen ‘mahremiyet’ teriminin esnekliğine nazaran giyinme biçimimiz, üzerimizdeki kıyafetlerin ölçüsü ve emelimiz değişiyor.
Biliyoruz ki ‘çıplaklık’ dediğimizde katı kurallara sahip kimi toplumlarda ‘az giyinmeye eş kıymet’ görüntüler bile akla geliyor (Örneğin Orta Doğu). Birtakım toplumlarda ise az giyinmek çıplaklık manasına gelmiyor (Örneğin ABD, Miami).
Bilime nazaran “bir beşerle birinci tanıştığımız birinci anda cildine ne kadar maruz kalırsan o kadar ‘olumlu’ intibaya sahip oluyoruz”
Ancak bu ‘olumlu intiba’ daha hayli insanın o bireye karşı bir yakınlaşma ya da istek hissetmesiyle sonuçlanabilir. bu biçimde bir sonuç da çağdaş insanın etik anlayışına nazaran karşıdaki insanı cinsel açıdan ‘objeleştirmek’ olarak yorumlanır. Daha kapalı giyinmek, yani daha az cilt göstermek bu durumu nispeten engellese de burada temel sorun, tesir altında insanın niyet hali oluyor.
Son senelerda çoğunlukla görüyoruz ki bir toplum içerisindeki her birey çıplaklıktan tıpkı ölçüde etkilenmiyor, çıplaklığı tıpkı biçimde yorumlamıyor. Bahis dışına epey çıkmadan kısaca çıplaklığa karşı yaklaşım toplumsal ya da ana akım kültürler seviyesinde değil; aslında küçük topluluklar, kümeler ve hatta bireyler özelinde bile değişiyor.
Eğer yeteri kadar insansı bir uzaylı tasvir etmiyorsak bırakın giydirmeyi, cinsiyeti de ikinci plana atıyoruz. Hatta birçok vakit bu tasvirlerde cinsel organa bile yer vermiyoruz:
Belki de aklımızdaki çiftleşmek için hiç bir dış cinsel organa gereksinimleri yok, bu sebeple mahremiyet üzere onlara göre ilkel telaşlara da sahip değiller…
Çıplaklığa olan yaklaşımımız dini metinler kelam konusu olduğunda bir daha değişiyor, mesela birinci beşerler Hz. Adem ve Hz. Havva tasvirlerinde mahrem yerleri kapatma yoluna başvuruyoruz:
Bu durumun uzaylıları çıplak olarak tasvir etmekle direkt ilgisi olmasa da çıplaklık algımızla ilgisi var.
Çıplak insan tasviri, manzarası ya da teması -yerine bakılırsa- cinsel istek, utanma, ahlaksızlık üzere his ve çıkarımlarla sonuçlanıyor. Lakin bir uzaylıyı farketmeden de olsa “çıplak” hayal edince tıpkı hislere kapılmıyor, tıpkı çıkarımlarda bulunmuyoruz:
Çünkü hayal edilen tasvirin bizimle birebir çeşitte olmadığının, o tasvire karşı cinsel bir istek hissedemeyeceğimizin ya da daha ilkel bir tanımlamayla cinsel münasebete girip çoğalamayacağımızın farkındayız. Çünkü hayvanlar da çıplak ve -psikolojik meseleler ya da sapıklık kelam konusu değilse- çıplak hayvanları görür görmez de onların bu durumunu “ahlaksızlık” olarak yorumlamıyor, bir daha onlara karşı birebir sebeple cinsel dürtüler hissetmiyoruz.
Bir başka sebep uzaylıların birçok vakit ‘insanüstü ırklar’ olarak tanımlanması:
Aslında bu karmaşıklığın sebebi Türkçe’deki uzaylı sözünün şimdi tüm “uzaylı” tasvirlerini karşılaması. Örneğin İngilizcede uzaylı manasına gelen “alien” sözü, epey geniş bir tanımlama. Lakin insanüstü gelişmiş varlıkları tabir etmek için “extraterrestrial” üzere sözler var.
Fark ettiniz mi? Bu tasvirlerin neredeyse tamamı, bizde olmayan ve hem de olmasını istediğimiz özelliklere sahip:
Yani sıcaklığı istedikleri ortamda yaşanabilir seviyeye getirebilecekleri teknolojilere, tahminen de gittikleri her ortama süratlice adapte olabilen biyolojik avantajlara sahip olabilirler. Daha yeterli görme muhtaçlığıyla daha iri gözler hayal etmiş olabilir miyiz? Pekala ya daha büyük bir başın daha zeki olmakla bağlı olduğu yanılgısı?
İlginç ve ideolojinin derinliklerine kadar uzanan, varoluşsal problemlerimizin dışavurumunu gördüğümüz tuhaf bir tablo var ortada. Bu ortada, daha önce uzaylılarla temas kurduğunu belirten bir kişiyle de konuşmuştuk:
BONUS: NASA, çıplak insan illüstrasyonlarını uzaya göndermişti:
Tıpkı dünyadan farklı sesleri içeren altın plakların uzaya gönderilmesi üzere, şayet uzaylılar var ise bizi tanımaları için attığımız bir adımdı bu da… Bir gün olur da bu imajlar ellerine geçerse onlar da “uzaylıları” çıplak hayal etmek zorunda kalabilir. Tahminen de bizim onları çıplak hayal etme niçinimiz, atalarımızın uzaydan gelen tuhaf imgelere bakma niçinidir ve bir kitlesel yok oluşta tüm deliller ortadan kalkmış, yalnızca birbirimize anlattığımız öyküler ve bu öykülerdeki çıplak uzaylı tasvirleri kalmıştır geriye… Kim bilir?
Kaynaklar: NDTV, Quora 1, Quora 2, Live Science, WIRED.
Uzaylı dendiğinde aklımıza gelen birinci tasvirlerin bir fazlaca ortak noktası var. Tanınan kültürün de tesiriyle iri gözler, ince çeneli kocaman bir baş, ince uzun kollar ve bacaklar, büyük el ve ayaklar, soluk yeşil ya da gri deri rengi… İstisnalar olsa ve bu tasvirler değişse de bir düstur neredeyse hiç bozulmuyor: Çıplaklık.
Uzaylılar da tıpkı birinci beşerler üzere kendilerini korumak için giyinmek zorunda kalabilirler. Lakin bizim hususumuz, aşağıdaki üzere beşere ziyadesiyle benzetilmiş tasvirler değil:
Yukarıdaki Marvel karakteri Thanos da bir uzaylı tasviri, fakat pek insansı gibir daharek savunma moduna geçmiş bir uzaylı. Ordusundaki öteki insansı ve hayvansı görünüme sahip neredeyse bütün canlılar da giyinik olarak tasvir edilmiş durumda. Bir diğer deyişle üzerine ayrıntılı olarak düşünülmüş ve ziyadesiyle insansı olarak kurgulanmış karakterler. Bu sebeple bizim özelliklerimizi taşıyan hatta kalkıp “İngilizce” konuşabilen, otomobile dönüşebilen fantastik uzaylı tasvirlerin kelam etmiyoruz.
Aklınıza birinci gelen o uzaylı tasvirini unutun. Aşağıda hayal gücümüzün eseri olan bir öteki uzaylı var ve çıplak:
Arrival sinemasında yer verilen bu uzaylı tasviri tıpkı ahtapot üzere fazlaca sayıda kola, hiç de insansı olmayan bir vücuda sahip. bir daha dünyadaki canlılardan, azrail üzere çağdaş melek tasvirlerinden izler taşısa da olsa da bir daha çıplak.
Bir öbür örnek 2002 üretimi Sings sinemasından, bir daha çıplak bir uzaylı:
Uzaylıların dünyadaki bir mülteci kampında yaşadığı bir öteki sinema Discrict 9. Olağanda kıyafete muhtaçlıkları yok, lakin insanların eşyalarıyla insanları taklit ediyorlar:
Yani dünyaya gelmedikleri senaryolarda bir daha çıplaklar. Göçmen kampında, yaşadıkları dünyanın çöplüklerinde buldukları kıyafetleri giyiyorlar.
1982 E.T. sinemasından bir örnek daha. Dünyaya geldiğince çıplak olan sevecen bir uzaylıyı biz giydirmiştik:
Bir başka örnek, 1986 üretimi klasik Aliens sinemasından, hiç insansı değil lakin bir daha de çıplak:
Filmleri bir kenarı bırakırsak aşağıdaki kolay uzaylı tasvirinin kaynağı da “yeşil uzaylı dansı videoları” değil:
51. Bölge efsanelerinden bu yana ömrümüzde bu tasvir.
elbet dünyamızda ‘Çıplaklar Adası’ üzere istisnai örnekler var. bir daha de az ya da fazlaca hepimiz giyiniyoruz. Fakat farklı gayelerle. İşte burada işler biraz karışıyor:
Bu aşamda insanların “çıplaklık” kavramına nasıl yaklaştığını güzel anlamak gerek. Korunmak için giyinmek istediğimizde ‘güzel görünmek’ üzere bir kaygımız yok, değerli olan hayatta kalabilmek. Başka taraftan çağdaş toplumlarla bir arada gelişen ‘mahremiyet’ teriminin esnekliğine nazaran giyinme biçimimiz, üzerimizdeki kıyafetlerin ölçüsü ve emelimiz değişiyor.
Biliyoruz ki ‘çıplaklık’ dediğimizde katı kurallara sahip kimi toplumlarda ‘az giyinmeye eş kıymet’ görüntüler bile akla geliyor (Örneğin Orta Doğu). Birtakım toplumlarda ise az giyinmek çıplaklık manasına gelmiyor (Örneğin ABD, Miami).
Bilime nazaran “bir beşerle birinci tanıştığımız birinci anda cildine ne kadar maruz kalırsan o kadar ‘olumlu’ intibaya sahip oluyoruz”
Ancak bu ‘olumlu intiba’ daha hayli insanın o bireye karşı bir yakınlaşma ya da istek hissetmesiyle sonuçlanabilir. bu biçimde bir sonuç da çağdaş insanın etik anlayışına nazaran karşıdaki insanı cinsel açıdan ‘objeleştirmek’ olarak yorumlanır. Daha kapalı giyinmek, yani daha az cilt göstermek bu durumu nispeten engellese de burada temel sorun, tesir altında insanın niyet hali oluyor.
Son senelerda çoğunlukla görüyoruz ki bir toplum içerisindeki her birey çıplaklıktan tıpkı ölçüde etkilenmiyor, çıplaklığı tıpkı biçimde yorumlamıyor. Bahis dışına epey çıkmadan kısaca çıplaklığa karşı yaklaşım toplumsal ya da ana akım kültürler seviyesinde değil; aslında küçük topluluklar, kümeler ve hatta bireyler özelinde bile değişiyor.
Eğer yeteri kadar insansı bir uzaylı tasvir etmiyorsak bırakın giydirmeyi, cinsiyeti de ikinci plana atıyoruz. Hatta birçok vakit bu tasvirlerde cinsel organa bile yer vermiyoruz:
Belki de aklımızdaki çiftleşmek için hiç bir dış cinsel organa gereksinimleri yok, bu sebeple mahremiyet üzere onlara göre ilkel telaşlara da sahip değiller…
Çıplaklığa olan yaklaşımımız dini metinler kelam konusu olduğunda bir daha değişiyor, mesela birinci beşerler Hz. Adem ve Hz. Havva tasvirlerinde mahrem yerleri kapatma yoluna başvuruyoruz:
Bu durumun uzaylıları çıplak olarak tasvir etmekle direkt ilgisi olmasa da çıplaklık algımızla ilgisi var.
Çıplak insan tasviri, manzarası ya da teması -yerine bakılırsa- cinsel istek, utanma, ahlaksızlık üzere his ve çıkarımlarla sonuçlanıyor. Lakin bir uzaylıyı farketmeden de olsa “çıplak” hayal edince tıpkı hislere kapılmıyor, tıpkı çıkarımlarda bulunmuyoruz:
Çünkü hayal edilen tasvirin bizimle birebir çeşitte olmadığının, o tasvire karşı cinsel bir istek hissedemeyeceğimizin ya da daha ilkel bir tanımlamayla cinsel münasebete girip çoğalamayacağımızın farkındayız. Çünkü hayvanlar da çıplak ve -psikolojik meseleler ya da sapıklık kelam konusu değilse- çıplak hayvanları görür görmez de onların bu durumunu “ahlaksızlık” olarak yorumlamıyor, bir daha onlara karşı birebir sebeple cinsel dürtüler hissetmiyoruz.
Bir başka sebep uzaylıların birçok vakit ‘insanüstü ırklar’ olarak tanımlanması:
Aslında bu karmaşıklığın sebebi Türkçe’deki uzaylı sözünün şimdi tüm “uzaylı” tasvirlerini karşılaması. Örneğin İngilizcede uzaylı manasına gelen “alien” sözü, epey geniş bir tanımlama. Lakin insanüstü gelişmiş varlıkları tabir etmek için “extraterrestrial” üzere sözler var.
Fark ettiniz mi? Bu tasvirlerin neredeyse tamamı, bizde olmayan ve hem de olmasını istediğimiz özelliklere sahip:
Yani sıcaklığı istedikleri ortamda yaşanabilir seviyeye getirebilecekleri teknolojilere, tahminen de gittikleri her ortama süratlice adapte olabilen biyolojik avantajlara sahip olabilirler. Daha yeterli görme muhtaçlığıyla daha iri gözler hayal etmiş olabilir miyiz? Pekala ya daha büyük bir başın daha zeki olmakla bağlı olduğu yanılgısı?
İlginç ve ideolojinin derinliklerine kadar uzanan, varoluşsal problemlerimizin dışavurumunu gördüğümüz tuhaf bir tablo var ortada. Bu ortada, daha önce uzaylılarla temas kurduğunu belirten bir kişiyle de konuşmuştuk:
BONUS: NASA, çıplak insan illüstrasyonlarını uzaya göndermişti:
Tıpkı dünyadan farklı sesleri içeren altın plakların uzaya gönderilmesi üzere, şayet uzaylılar var ise bizi tanımaları için attığımız bir adımdı bu da… Bir gün olur da bu imajlar ellerine geçerse onlar da “uzaylıları” çıplak hayal etmek zorunda kalabilir. Tahminen de bizim onları çıplak hayal etme niçinimiz, atalarımızın uzaydan gelen tuhaf imgelere bakma niçinidir ve bir kitlesel yok oluşta tüm deliller ortadan kalkmış, yalnızca birbirimize anlattığımız öyküler ve bu öykülerdeki çıplak uzaylı tasvirleri kalmıştır geriye… Kim bilir?
Kaynaklar: NDTV, Quora 1, Quora 2, Live Science, WIRED.