ahmetbeyler
New member
İstanbul başta olmak üzere Türkiye’nin büyük bir kısmını etkileyen fırtına niçiniyle 5 kişi hayatını kaybetti, 3’ü ağır 38 kişi yaralandı. Yalnızca İstanbul’da bile 33 çatı uçtu, 192 ağaç devrildi, 232 tehlike arz eden kesim düştü, 52 trafik ışığı ve taraf tabelası devrildi, 12 araç hasar gördü.
Fırtına o kadar şiddetliydi ki hiç alışık olmadığımız imgeler ortaya çıktı. Aslında bu tip çok hava olaylarına artık alışmamız gerekiyor zira insan kaynaklı iklim değişikliği niçiniyle önümüzdeki senelerda epey daha şiddetli ve sık olması beklenen fırtınalara maruz kalacağız.
Türkiye’de ve dünyada bu derece fırtınaların, çok hava olaylarının sayısının ve şiddetinin artması tesadüf değil.
Geçen yıl ülkemizde 984 sel, dolu, şiddetli yağış ve fırtına olayı yaşandı. Bu, Türkiye’deki tüm vakit içinder rekoruydu. Bunların yüzde 30’u sel, yüzde 27’si fırtına ve yüzde 23’ü dolu olaylarıydı. Öbür ekstrem olaylar ise yüzde 7 ile yıldırım, yüzde 5 ile kar, yüzde 2 ile toprak kayması ve don ve yüzde 1 ile çığ, kum fırtınası ve sis oldu.
Üstelik bu hava olaylarına orman yangınları dahil değil. Havanın rekor oranda ısınması niçiniyle -geçtiğimiz yaz acı bir biçimde deneyim ettiğimiz üzere- orman yangınları da devasa boyutlarda görülmeye başlandı.
Dünya Meteoroloji Örgütü, şiddetli fırtınalar, yıkıcı seller, devasa orman yangınları üzere ekstrem iklim olaylarının artık yeni normalimiz olduğunu söylüyor.
Zira iklim değişikliği, ısı dalgalarını artırıyor. Isınan hava ise buharlaşmayı artırır ve bu da kuraklığı daha da kötüleştirir. Daha fazla kuraklık, kolay tutuşmaya meyilli kuru alanlar ve ormanlar yaratır; artan sıcaklıklarla bir arada hayli daha şiddetli ve uzun bir orman yangını mevsimi oluşur.
İklim değişikliği ayrıyeten atmosferdeki su buharını artırarak yağmur ve kar fırtınalarının şiddetini ve sayısını da artırır. Örneğin, bilim insanları, 2017’deki Harvey Kasırgası’nı incelediklerinde, global ısınmanın bu üzere çok hava olaylarının yaşanma mümkünlüğünü üç kat artırdığı kararına vardılar. Sıcaklıklar artmaya devam ettikçe, kategori 4 ve 5 fırtınalarının daha sık görülmesi bekleniyor.
Yükselen deniz düzeyleri, daha şiddetli fırtınalara ve sellere yol açıyor.
1900’den bu yana deniz düzeyindeki artışın yaklaşık yarısını, insan kaynaklı iklim değişikliği tetikledi. Isınan okyanusların genişlemesi niçiniyle deniz düzeyleri yükseliyor. (Tüm sıvılar üzere, su da ısındıkça genleşir.)
Deniz düzeylerindeki artışın geri kalanı ise eriyen buzullar ve buz katmanları kaynaklıdır. Deniz düzeyleri son iki bin yılda öteki vakit içindera kıyasla daha süratli yükseliyor. Bu artış 2100 yılına kadar dünya çapında yaklaşık 630 milyon insanı yerinden edebilir.
Son devirde yaşanan birtakım ekstrem olayları hatırlayalım:
Bu yüzden ivedilikle risk idaresi konusunda bilinçlenmeliyiz. 50 yılda bir yaşanan ekstrem bir hava olayının artık 10 yılda bir yaşandığını bilerek buna göre tedbirler almalıyız. Kentlerin buna göre dizayn edilmesi gerekiyor. Bir fırtınada çatıların, kaplamaların ne kadar basitçe uçtuğunu ve ziyan verdiğini gördük; bu üzere yapılara itina göstererek bunların sebep olabileceği ölümlerin, faydalanmaların önüne geçilmeli. Bu işin latifesi yok, iklim krizi bir gerçek!
Kaynaklar: National Academies, EDF, BBC, Hürriyet Daily News
Fırtına o kadar şiddetliydi ki hiç alışık olmadığımız imgeler ortaya çıktı. Aslında bu tip çok hava olaylarına artık alışmamız gerekiyor zira insan kaynaklı iklim değişikliği niçiniyle önümüzdeki senelerda epey daha şiddetli ve sık olması beklenen fırtınalara maruz kalacağız.
Türkiye’de ve dünyada bu derece fırtınaların, çok hava olaylarının sayısının ve şiddetinin artması tesadüf değil.
Geçen yıl ülkemizde 984 sel, dolu, şiddetli yağış ve fırtına olayı yaşandı. Bu, Türkiye’deki tüm vakit içinder rekoruydu. Bunların yüzde 30’u sel, yüzde 27’si fırtına ve yüzde 23’ü dolu olaylarıydı. Öbür ekstrem olaylar ise yüzde 7 ile yıldırım, yüzde 5 ile kar, yüzde 2 ile toprak kayması ve don ve yüzde 1 ile çığ, kum fırtınası ve sis oldu.
Üstelik bu hava olaylarına orman yangınları dahil değil. Havanın rekor oranda ısınması niçiniyle -geçtiğimiz yaz acı bir biçimde deneyim ettiğimiz üzere- orman yangınları da devasa boyutlarda görülmeye başlandı.
Dünya Meteoroloji Örgütü, şiddetli fırtınalar, yıkıcı seller, devasa orman yangınları üzere ekstrem iklim olaylarının artık yeni normalimiz olduğunu söylüyor.
Zira iklim değişikliği, ısı dalgalarını artırıyor. Isınan hava ise buharlaşmayı artırır ve bu da kuraklığı daha da kötüleştirir. Daha fazla kuraklık, kolay tutuşmaya meyilli kuru alanlar ve ormanlar yaratır; artan sıcaklıklarla bir arada hayli daha şiddetli ve uzun bir orman yangını mevsimi oluşur.
İklim değişikliği ayrıyeten atmosferdeki su buharını artırarak yağmur ve kar fırtınalarının şiddetini ve sayısını da artırır. Örneğin, bilim insanları, 2017’deki Harvey Kasırgası’nı incelediklerinde, global ısınmanın bu üzere çok hava olaylarının yaşanma mümkünlüğünü üç kat artırdığı kararına vardılar. Sıcaklıklar artmaya devam ettikçe, kategori 4 ve 5 fırtınalarının daha sık görülmesi bekleniyor.
Yükselen deniz düzeyleri, daha şiddetli fırtınalara ve sellere yol açıyor.
1900’den bu yana deniz düzeyindeki artışın yaklaşık yarısını, insan kaynaklı iklim değişikliği tetikledi. Isınan okyanusların genişlemesi niçiniyle deniz düzeyleri yükseliyor. (Tüm sıvılar üzere, su da ısındıkça genleşir.)
Deniz düzeylerindeki artışın geri kalanı ise eriyen buzullar ve buz katmanları kaynaklıdır. Deniz düzeyleri son iki bin yılda öteki vakit içindera kıyasla daha süratli yükseliyor. Bu artış 2100 yılına kadar dünya çapında yaklaşık 630 milyon insanı yerinden edebilir.
Son devirde yaşanan birtakım ekstrem olayları hatırlayalım:
- Avrupa’nın ve Türkiye’nin kimi bölgelerinde, düzinelerce can kaybına ve milyarlarca ekonomik kayba yol açan şiddetli seller görüldü.
- Grönland buz katmanının tepesinde birinci kere kar yerine yağmur yağdı.
- Kanada’da ve ABD’nin komşu bölgelerinde sıcaklık 54.4 dereceye kadar yükseldi.
- Çin’in bir bölgesinde aylarca müddette düşmesi gereken yağış saatler ortasında düştü.
- Alt tropikal Güney Amerika’da ırmak havzalarının akışı azaldığı için tarım, ulaşım ve güç üretimi makûs etkilendi.
- Türkiye’de, Avustralya’da ve bir hayli ülkede fecî büyüklükte orman yangınları görüldü.
Bu yüzden ivedilikle risk idaresi konusunda bilinçlenmeliyiz. 50 yılda bir yaşanan ekstrem bir hava olayının artık 10 yılda bir yaşandığını bilerek buna göre tedbirler almalıyız. Kentlerin buna göre dizayn edilmesi gerekiyor. Bir fırtınada çatıların, kaplamaların ne kadar basitçe uçtuğunu ve ziyan verdiğini gördük; bu üzere yapılara itina göstererek bunların sebep olabileceği ölümlerin, faydalanmaların önüne geçilmeli. Bu işin latifesi yok, iklim krizi bir gerçek!
Kaynaklar: National Academies, EDF, BBC, Hürriyet Daily News