ahmetbeyler
New member
Ruhr-Universität-Bochum tarafınca yapılan bir basın açıklamasına göre bir araştırma takımı; British Columbia, Kanada’daki bir alanda yeni bir sarsıntı tipi tespit etti. Birkaç kilometre uzaklıktaki bir enjeksiyon kuyusunu çevreleyen sekiz sismik istasyondan oluşan bir ağ ile Geological Survey of Canada, Ruhr-Universität Bochum ve McGill Üniversitesi’nden araştırmacılar, yaklaşık 350 zelzelenin sismik bilgilerini kaydetti. Kaydedilen bilgilerde tespit edilen sarsıntıların yaklaşık %10’unun, daha yavaş kırılmak üzere volkanik alanlarda yaşanan zelzelelere emsal özellikler sergilediği gözlemlendi.
Yeni zelzele çeşidinin, tıpkı büyüklükteki öteki zelzelelerin tersine, daha yavaş gerçekleştiği ve olağandan uzun sürdüğü kaydedildi. Zelzelenin, batı Kanada’da petrol ve gaz çıkarmak için kullanılan bir yol olan hidrolik kırılma tarafınca tetiklendiği açıklandı.
Yeni zelzele tipi, klasik zelzelelerle sismik kaymanın bir ‘ara formu’
Şimdiye kadar uzmanlar, hidrolik kırılma esnasında meydana gelen zelzeleleri iki farklı süreçle açıklamaktaydı. Bunlardan birincisine bakılırsa kayaya pompalanan sıvı, kuyunun yakınlarında bulunan yeraltı kayalarında yeni bir çatlak oluşturmaya yetecek büyüklükte bir basınca sebep oluyor.
Artan basınçla birlikte de mevcut fayları etkileyerek zelzelesi tetikleyebilen büyüklükte bir biriken güç açığa çıkıyor. İkinci açıklamaya nazaranyse yeraltı enjeksiyonu kaynaklı sıvı basıncı artışı, etrafta bulunan kayalar üzerde daha uzun aralıklarda tesirli olan elastik gerilim değişimlilerine sebep oluyor ve bu değişimlerin fayların bulunduğu kayalarda gerçekleşmesi durumunda da sarsıntı tetiklenebiliyor.
Son vakit içinderda ise sayısal modeller ve laboratuvar tahlilleri, diğer yerlerde tektonik faylarda gözlemlenen sürecin enjeksiyon kuyularının yakınındaki faylar üzerinde de yaşandığı kararına ulaşmıştı. Rastgele bir sismik güç salmayan yavaş kayma halinde başlayan ve ‘Sismik kayma’ olarak isimlendirilen bu süreç; yakındaki faylar üzerinde süratli kaymalara ve sarsıntıya yol açmasına niye olan değişikliklere de sebep olabiliyor.
Lakin sismik kaymadan kaynaklanan sismik gücün olmaması ve kelam konusu fayların boyutu, bu olayın tabiatta gözlemlenmesini oldukça sıkıntı bir hale getirebiliyor. Bu sebeple de araştırmacılar çabucak hemen tetiklenmiş sarsıntılar ile asismik kaymalar içinde bir irtibat olduğunu somut olarak belgeleyebilmiş değiller. Fakat araştırma takımı, yakın vakitte keşfedilen bu yeni yavaş sarsıntıları, klâsik zelzele ve sismik kaymanın bir orta formu olarak ve ötürüsıyla da kuyuların yakınında da sismik kaymanın meydana gelebileceğinin dolaylı ispatı olarak yorumluyor. Bu sebeple de araştırmacılar yeni çeşidi hibrit frekans dalga biçimi sarsıntıları (EHW) olarak isimlendiriyor.
“Tetiklenmiş zelzelelerin öteki birden fazla sarsıntı üzere davrandığını ve kabaca tıpkı kırılma suratına sahip olduğunu var iseymıştık, saniyede iki ila üç kilometre” diyen, araştırma takımından Rebecca Harrington, durumun aslında bu biçimde olmadığını belirtiyor. Buna bakılırsa araştırmacıların kaydettiği bilgilerden 1.5 büyüklüğündeki klâsik bir sarsıntıdan kaynaklanan sarsıntı yaklaşık yedi saniye daha sonra kesilirken, birebir büyüklükte bir EHW sarsıntısı on saniyeden çok sarsılmaya devam ediyor. Keşfin, kırılma tarafınca tetiklenen sarsıntıların niye olduğu hasarı en aza indirmede yardımcı olabileceği varsayım ediliyor.
Yeni zelzele çeşidinin, tıpkı büyüklükteki öteki zelzelelerin tersine, daha yavaş gerçekleştiği ve olağandan uzun sürdüğü kaydedildi. Zelzelenin, batı Kanada’da petrol ve gaz çıkarmak için kullanılan bir yol olan hidrolik kırılma tarafınca tetiklendiği açıklandı.
Yeni zelzele tipi, klasik zelzelelerle sismik kaymanın bir ‘ara formu’
Şimdiye kadar uzmanlar, hidrolik kırılma esnasında meydana gelen zelzeleleri iki farklı süreçle açıklamaktaydı. Bunlardan birincisine bakılırsa kayaya pompalanan sıvı, kuyunun yakınlarında bulunan yeraltı kayalarında yeni bir çatlak oluşturmaya yetecek büyüklükte bir basınca sebep oluyor.
Artan basınçla birlikte de mevcut fayları etkileyerek zelzelesi tetikleyebilen büyüklükte bir biriken güç açığa çıkıyor. İkinci açıklamaya nazaranyse yeraltı enjeksiyonu kaynaklı sıvı basıncı artışı, etrafta bulunan kayalar üzerde daha uzun aralıklarda tesirli olan elastik gerilim değişimlilerine sebep oluyor ve bu değişimlerin fayların bulunduğu kayalarda gerçekleşmesi durumunda da sarsıntı tetiklenebiliyor.
Son vakit içinderda ise sayısal modeller ve laboratuvar tahlilleri, diğer yerlerde tektonik faylarda gözlemlenen sürecin enjeksiyon kuyularının yakınındaki faylar üzerinde de yaşandığı kararına ulaşmıştı. Rastgele bir sismik güç salmayan yavaş kayma halinde başlayan ve ‘Sismik kayma’ olarak isimlendirilen bu süreç; yakındaki faylar üzerinde süratli kaymalara ve sarsıntıya yol açmasına niye olan değişikliklere de sebep olabiliyor.
Lakin sismik kaymadan kaynaklanan sismik gücün olmaması ve kelam konusu fayların boyutu, bu olayın tabiatta gözlemlenmesini oldukça sıkıntı bir hale getirebiliyor. Bu sebeple de araştırmacılar çabucak hemen tetiklenmiş sarsıntılar ile asismik kaymalar içinde bir irtibat olduğunu somut olarak belgeleyebilmiş değiller. Fakat araştırma takımı, yakın vakitte keşfedilen bu yeni yavaş sarsıntıları, klâsik zelzele ve sismik kaymanın bir orta formu olarak ve ötürüsıyla da kuyuların yakınında da sismik kaymanın meydana gelebileceğinin dolaylı ispatı olarak yorumluyor. Bu sebeple de araştırmacılar yeni çeşidi hibrit frekans dalga biçimi sarsıntıları (EHW) olarak isimlendiriyor.
“Tetiklenmiş zelzelelerin öteki birden fazla sarsıntı üzere davrandığını ve kabaca tıpkı kırılma suratına sahip olduğunu var iseymıştık, saniyede iki ila üç kilometre” diyen, araştırma takımından Rebecca Harrington, durumun aslında bu biçimde olmadığını belirtiyor. Buna bakılırsa araştırmacıların kaydettiği bilgilerden 1.5 büyüklüğündeki klâsik bir sarsıntıdan kaynaklanan sarsıntı yaklaşık yedi saniye daha sonra kesilirken, birebir büyüklükte bir EHW sarsıntısı on saniyeden çok sarsılmaya devam ediyor. Keşfin, kırılma tarafınca tetiklenen sarsıntıların niye olduğu hasarı en aza indirmede yardımcı olabileceği varsayım ediliyor.