ahmetbeyler
New member
İnsanlık olarak her ne kadar daha hayli bilinmezlerle dolu uzayı, öbür gezegenleri ve galaksileri konuşsak da, epeyce daha yakınımızda çözülmemiş büyük bir gizem var; okyanuslar. Binlerce metre derinliğe ulaşan karanlık suları ve yeryüzünün %70’ini kaplayan devasa büyüklüğüyle okyanuslar, beraberinde dünya üzerinde yaşayan canlı çeşitlerinin büyük çoğunluğuna konut sahipliği yapıyor.
Bu büyük, gizemli ve büyüleyici sular, bize beraberinde hâlâ arasında yaşadığımız gezegene dair bile bilmediğimiz ne kadar hayli şey olduğunu gösteriyor. Bildiklerimiz ise okyanusları daha fazla anlamak için gereken motivasyonu çokça veriyor.
Okyanusların çabucak hemen sadece %20’lik bir kısmı haritalandırılmış durumda
Okyanuslar elimize bir dünya haritası alıp baktığımızda mavi birer boşluk olarak görünse de volkanlarla, dağlarla, ovalarla dolu bir tabanı var. Tıpkı karalar üzere. Lakin tüm gezegenin %70’ini kaplayan bu devasa alanların sadece %20 üzere küçük bir kısmının haritasına sahibiz. Geri kalan kısmı ise bizim için hâlâ büyük bir bilinmez diyebiliriz.
Okyanuslar dünyadaki canlı hayatının %94’üne mesken sahipliği yapıyor
Farklı gezegenlerdeki ömür arayışımızda baktığımız birinci şayet olmazsa olmaz işaret ‘su’. Zira küçük bir su birikintisinin ömür için gerekli şartları sağlayabileceğini biliyoruz. İşte her şeyin başladığı bu su birikintileri bizim gezegenimiz için okyanuslardı. Soğumaya başlayan gezegenimizde oluşan okyanuslar, canlı hayatının da kaynağı oldu.
Bu kaynak hala dünya üstündeki canlı ömrünün en kıymetli varoluş alanı. Zira karada yaşayan sayamayacağımız kadar epeyce canlıya karşın okyanuslar gezegenimizdeki canlı ömrünün yaklaşık %94’üne konut sahipliği yapıyor. Üstelik okyanuslarda hemen çabucak tanışmadığımız hayli sayıda canlı olabileceği düşünülüyor.
Dünyanın en büyük canlısı ve bir epey ‘en küçük’ canlısı da okyanuslarda yaşıyor
Gezegenimizin en büyük canlıları, 33 metreye kadar ulaşan uzunlukları ve 150 tona ulaşan yükleriyle mavi balinalar. Bu büyüleyici yaratıklar, ne yazık ki avlanma faaliyetlerinin yanında okyanus kirliliği ve okyanuslardaki deniz trafiği sebebiyle seslerini duyuramayıp eş bulmalarının zorlaşması üzere münasebetler yüzünden yok olma tehlikesiyle karşı karşıyalar.
Devasa mavi balinalara mesken sahipliği yapan okyanuslar, beraberinde dünyanın en küçük canlılarına da mesken sahipliği yapıyor. bir epey ultra küçük bakteri ve tek hücreliler ile ‘hayvan’ sınfında ise bir epey minik balık, ‘en küçük’ sıfatını elinde tutarken hayatına okyanusta devam ediyor.
Aldığımız nefesin yarısından fazlasının kaynağı okyanuslar…
Dünya’nın oksijen kaynağı dendiğinde her ne kadar akla birinci vakit içinderda ormanlar gelse de aslında yanlışsız yanıt okyanuslar. Net bir oran verilememekle birlikte, soluduğumuz oksijenin %50 – %80 içindeki kısmını okyanuslar sağlıyor.
Okyanusların bu biçimdesine varlıklı oksijen kaynağı olmasının niçini ise okyanuslarda yaşayan fitoplanktonlar ve denizsel bitkiler. Gezegenin %70’inin okyanuslarla kaplı olduğunu ve bu okyanuslarda karada olduğundan epey daha fazla bitki yaşadığını düşünürsek, aslında durum pek mantıklı.
Okyanuslar, gezegenimizin iklim istikrarını düzenleyip koruyor
Okyanuslar, gezegenimizin ikliminin ılımanlaşmasını sağlayan ve beraberinde yağışların oluşmasını sağlayan su buharının en büyük kaynağı konumunda. bu tarafıyla esasen iklim için çok kritik kıymete sahip olan okyanuslar, beraberinde gezegene verdiğimiz en büyük ziyanlardan birini de düzeltmeye çalışıyor.
İnsan kaynaklı karbondioksit salınımlarının büyük çoğunluğunun atmosferden doğal yollarla uzaklaştırılmasını sağlayan okyanuslar, bunu karbondioksiti ’emerek’ yapıyor. Karbondioksitin yanında başka sera gazlarını da emen ve iklim istikrarını müdafaaya çalışan okyanuslar, ne yazık ki bunu yaparken ısınmaya devam ediyor.
İlk bakışta verdiğimiz ziyanı en aza indirerek doğal dengeyi koruyor üzere görünse de, aslında insan kaynaklı sera gazlarını emen okyanuslar giderek ısınıyor. Okyanusların ısınması ise istikrarın bozulması ve yağışlardan sıcaklıklara, okyanuslardaki ekolojik istikrarın alt üst olmasından oksijen üretiminin ziyan görmesine kadar bir epey makus durumla sonuçlanıyor.
Dünyanın canlı organizmalardan oluşan tek devasa ‘yapısı’ okyanusta
Büyük Set Resifi’ni daha evvel duydunuz mu? Milyonlarca mercan polipinden oluşan Büyük Set Resifi, birbirinden farklı 2,900 resif ve 900 adadan oluşan, 2,600 km genişliğe yayılmış 344,400 km² alanı ile dünyanın en büyük resif sistemi olarak biliniyor. Bu devasa yapıyı canlı organizmalar oluşturuyor ve bir epeyce balık ve canlı cinsine konut sahipliği yapıyor.
Küresel ısınmanın tesiriyle ne yazık ki önemli bir yok oluş sürecine giren Büyük Set Resifi, Avustralya’nın Queensland kıyısı açıklarında bulunan Mercan Denizi’nde yer alıyor. Geçtiğimiz senelerda ağırlaşan ‘yok olma’ eğilimi daha sonrası Avustralya hükümeti resifi kurtarmak için çalışmalar başlatmış olsa da, resifin ortasında bulunduğu tehlike devam ediyor.
Okyanuslarda her gün ‘dünyanın en büyük göçü’ yaşanıyor
Okyanusları inceleyen bilim insanları, bu devasa su kütlesini temelde üç kısımda inceliyor. Yüzeyden aşağı birinci 200 metre ‘Güneş ışığı bölgesi’ olarak anılırken 200 metreden daha sonra 1000 metre derine kadar olan kısım ‘Alacakaranlık bölgesi’ olarak biliniyor. Akabinde da Güneş ışığının hiç ulaşmadığı batiyal bölge geliyor.
Alacakaranlık bölgesi, bu bölgeler içinde bilim insanlarının en hayli dikkatini çeken kısım zira çabucak hemen bölgede yaşayan canlılar ve ekosistemin geneli hakkında öğrenecek epeyce şeyimiz var. Bilinen bir bilgi ise çok dikkat cazibeli.
Suyun altındaki bu 800 metre boyunca derine gerçek devam eden bölgede yaşayan canlıların bir kısmı beslenmek için her gece yüzlerce metre üst yüzüp yüzeye çıkıyor. Akabinde da okyanusun derinliklerindeki yuvalarına geri dönüyorlar. Her gece gerçekleşen ve tahminen de milyonlarca canlının uyguladığı bu ‘ritüel’ bilim insanlarınca dünyanın en büyük göçü olarak anılıyor.
Okyanusların ortasında ırmaklar, şelaleler, göller var…
Kulağa ne kadar garip gelse de, okyanusların ortasında akan ırmaklar, şelaleler ve oluşmuş ‘göller’ var. Bu etkileyici yapıların oluşmasında tesirli olan şey ise okyanus suyunda meydana gelen farklı tuzluluk ve yoğunluk oranları ile suyun ısısının farklılaşması.
Gezegenin en derin çukuru olan Mariana Çukuru, Büyük Okyanus’ta bulunuyor
Mariana Çukuru, Dünya’nın bilinen en derin noktası. Yaklaşık olarak 11 bin metre derinliğinde olan çukur o kadar derin ki, içine gezegenimizin deniz düzeyi üstündeki en yüksek dağı olan Everest’ten neredeyse 1,5 tane sığabilir.
Suyun altında 11 bin metre boyunca derine inen bu ürkütücü çukura birinci vakit içinderda 23 Ocak 1960’ta ABD Donanması’ndan Teğmen Donald Walsh ve İsviçreli bilim insanı Jacques Piccard inmişti. Bunun akabinde gelen birinci dalış, 2012 yılında ünlü direktör James Cameron tarafınca gerçekleştirildi. Son olarak da 2019 yılında Victor Vescovo bir dalış gerçekleştirdi. Bu dalışta, 11 bin kilometre derinde bulunan plastik atıklar, o devirde çokça tartışma yaratmıştı.
Dünyanın en izole ve karadan uzak noktası ‘Point Nemo’ beraberinde okyanusun ortasında bir ‘uzay çöplüğü’
Dünya üzerinde bir nokta düşünün ki, karadan ve insanlıklar binlerce kilometre uzakta, büsbütün izole olsun. Hatta o denli ki ona en yakın sayılabilecek beşerler uzayda olsun…
bu biçimde bir nokta var ve ‘Point Nemo’ olarak biliniyor. En yakın kara şeridinden yaklaşık 1600 kilometre uzakta olan Point Nemo’ya en yakın yerleşim yeri ise 2700 kilometre uzakta. O denli ki dünyanın etrafında yaklaşık 415 kilometre yükseklikte bir yörüngede dönen Milletlerarası Uzay İstasyonu’ndaki astronotlar, bölgeye periyot devir en hayli yaklaşabilen beşerler oluyor.
Fakat bu beşerden yüzlerce kilometre uzaktaki ‘dünyanın en izole noktasını’ bile bir cins çöplüğe dönüştürmeyi başarmışız. bununla birlikte ‘uzay aracı mezarlığı‘ olarak da bilinen bu bölgeye ömrü dolan uzay araçları, uydular ve öbür uzay ‘çöpleri’ bu bölgeye atılıyor.
BONUS: Okyanuslar, her sene yaklaşık 8 milyon ton yeni plastik atığa mesken sahipliği yapıyor…
Ne yazık ki okyanuslar büyük bir süratle ve geri dönüşü olmayan bir biçimde devasa birer plastik çöplüğüne dönüşüyor. Her yıl ortalama 8 milyon ton plastik atık daha okyanuslara atılıyor. Bu atıklar okyanusların ekolojik yapısını alt üst ediyor, dev çöp adaları oluşturarak canlı hayatını adeta yok ediyor.
Ne yazık ki insanlık olarak bir hayli hususta olduğu üzere bu hususta da kendi sonumuzu hazırlamaya ısrar ediyor ve plastik kullanmasına devam ediyoruz. Gelecekte okyanuslarda canlı hayatı kalmadığında başımıza gelebileceklere dair senaryoları ise bu yazıdaki bilgilerden yola çıkarak hayal gücünüze bırakıyoruz….
Bu büyük, gizemli ve büyüleyici sular, bize beraberinde hâlâ arasında yaşadığımız gezegene dair bile bilmediğimiz ne kadar hayli şey olduğunu gösteriyor. Bildiklerimiz ise okyanusları daha fazla anlamak için gereken motivasyonu çokça veriyor.
Okyanusların çabucak hemen sadece %20’lik bir kısmı haritalandırılmış durumda
Okyanuslar elimize bir dünya haritası alıp baktığımızda mavi birer boşluk olarak görünse de volkanlarla, dağlarla, ovalarla dolu bir tabanı var. Tıpkı karalar üzere. Lakin tüm gezegenin %70’ini kaplayan bu devasa alanların sadece %20 üzere küçük bir kısmının haritasına sahibiz. Geri kalan kısmı ise bizim için hâlâ büyük bir bilinmez diyebiliriz.
Okyanuslar dünyadaki canlı hayatının %94’üne mesken sahipliği yapıyor
Farklı gezegenlerdeki ömür arayışımızda baktığımız birinci şayet olmazsa olmaz işaret ‘su’. Zira küçük bir su birikintisinin ömür için gerekli şartları sağlayabileceğini biliyoruz. İşte her şeyin başladığı bu su birikintileri bizim gezegenimiz için okyanuslardı. Soğumaya başlayan gezegenimizde oluşan okyanuslar, canlı hayatının da kaynağı oldu.
Bu kaynak hala dünya üstündeki canlı ömrünün en kıymetli varoluş alanı. Zira karada yaşayan sayamayacağımız kadar epeyce canlıya karşın okyanuslar gezegenimizdeki canlı ömrünün yaklaşık %94’üne konut sahipliği yapıyor. Üstelik okyanuslarda hemen çabucak tanışmadığımız hayli sayıda canlı olabileceği düşünülüyor.
Dünyanın en büyük canlısı ve bir epey ‘en küçük’ canlısı da okyanuslarda yaşıyor
Gezegenimizin en büyük canlıları, 33 metreye kadar ulaşan uzunlukları ve 150 tona ulaşan yükleriyle mavi balinalar. Bu büyüleyici yaratıklar, ne yazık ki avlanma faaliyetlerinin yanında okyanus kirliliği ve okyanuslardaki deniz trafiği sebebiyle seslerini duyuramayıp eş bulmalarının zorlaşması üzere münasebetler yüzünden yok olma tehlikesiyle karşı karşıyalar.
Devasa mavi balinalara mesken sahipliği yapan okyanuslar, beraberinde dünyanın en küçük canlılarına da mesken sahipliği yapıyor. bir epey ultra küçük bakteri ve tek hücreliler ile ‘hayvan’ sınfında ise bir epey minik balık, ‘en küçük’ sıfatını elinde tutarken hayatına okyanusta devam ediyor.
Aldığımız nefesin yarısından fazlasının kaynağı okyanuslar…
Dünya’nın oksijen kaynağı dendiğinde her ne kadar akla birinci vakit içinderda ormanlar gelse de aslında yanlışsız yanıt okyanuslar. Net bir oran verilememekle birlikte, soluduğumuz oksijenin %50 – %80 içindeki kısmını okyanuslar sağlıyor.
Okyanusların bu biçimdesine varlıklı oksijen kaynağı olmasının niçini ise okyanuslarda yaşayan fitoplanktonlar ve denizsel bitkiler. Gezegenin %70’inin okyanuslarla kaplı olduğunu ve bu okyanuslarda karada olduğundan epey daha fazla bitki yaşadığını düşünürsek, aslında durum pek mantıklı.
Okyanuslar, gezegenimizin iklim istikrarını düzenleyip koruyor
Okyanuslar, gezegenimizin ikliminin ılımanlaşmasını sağlayan ve beraberinde yağışların oluşmasını sağlayan su buharının en büyük kaynağı konumunda. bu tarafıyla esasen iklim için çok kritik kıymete sahip olan okyanuslar, beraberinde gezegene verdiğimiz en büyük ziyanlardan birini de düzeltmeye çalışıyor.
İnsan kaynaklı karbondioksit salınımlarının büyük çoğunluğunun atmosferden doğal yollarla uzaklaştırılmasını sağlayan okyanuslar, bunu karbondioksiti ’emerek’ yapıyor. Karbondioksitin yanında başka sera gazlarını da emen ve iklim istikrarını müdafaaya çalışan okyanuslar, ne yazık ki bunu yaparken ısınmaya devam ediyor.
İlk bakışta verdiğimiz ziyanı en aza indirerek doğal dengeyi koruyor üzere görünse de, aslında insan kaynaklı sera gazlarını emen okyanuslar giderek ısınıyor. Okyanusların ısınması ise istikrarın bozulması ve yağışlardan sıcaklıklara, okyanuslardaki ekolojik istikrarın alt üst olmasından oksijen üretiminin ziyan görmesine kadar bir epey makus durumla sonuçlanıyor.
Dünyanın canlı organizmalardan oluşan tek devasa ‘yapısı’ okyanusta
Büyük Set Resifi’ni daha evvel duydunuz mu? Milyonlarca mercan polipinden oluşan Büyük Set Resifi, birbirinden farklı 2,900 resif ve 900 adadan oluşan, 2,600 km genişliğe yayılmış 344,400 km² alanı ile dünyanın en büyük resif sistemi olarak biliniyor. Bu devasa yapıyı canlı organizmalar oluşturuyor ve bir epeyce balık ve canlı cinsine konut sahipliği yapıyor.
Küresel ısınmanın tesiriyle ne yazık ki önemli bir yok oluş sürecine giren Büyük Set Resifi, Avustralya’nın Queensland kıyısı açıklarında bulunan Mercan Denizi’nde yer alıyor. Geçtiğimiz senelerda ağırlaşan ‘yok olma’ eğilimi daha sonrası Avustralya hükümeti resifi kurtarmak için çalışmalar başlatmış olsa da, resifin ortasında bulunduğu tehlike devam ediyor.
Okyanuslarda her gün ‘dünyanın en büyük göçü’ yaşanıyor
Okyanusları inceleyen bilim insanları, bu devasa su kütlesini temelde üç kısımda inceliyor. Yüzeyden aşağı birinci 200 metre ‘Güneş ışığı bölgesi’ olarak anılırken 200 metreden daha sonra 1000 metre derine kadar olan kısım ‘Alacakaranlık bölgesi’ olarak biliniyor. Akabinde da Güneş ışığının hiç ulaşmadığı batiyal bölge geliyor.
Alacakaranlık bölgesi, bu bölgeler içinde bilim insanlarının en hayli dikkatini çeken kısım zira çabucak hemen bölgede yaşayan canlılar ve ekosistemin geneli hakkında öğrenecek epeyce şeyimiz var. Bilinen bir bilgi ise çok dikkat cazibeli.
Suyun altındaki bu 800 metre boyunca derine gerçek devam eden bölgede yaşayan canlıların bir kısmı beslenmek için her gece yüzlerce metre üst yüzüp yüzeye çıkıyor. Akabinde da okyanusun derinliklerindeki yuvalarına geri dönüyorlar. Her gece gerçekleşen ve tahminen de milyonlarca canlının uyguladığı bu ‘ritüel’ bilim insanlarınca dünyanın en büyük göçü olarak anılıyor.
Okyanusların ortasında ırmaklar, şelaleler, göller var…
Kulağa ne kadar garip gelse de, okyanusların ortasında akan ırmaklar, şelaleler ve oluşmuş ‘göller’ var. Bu etkileyici yapıların oluşmasında tesirli olan şey ise okyanus suyunda meydana gelen farklı tuzluluk ve yoğunluk oranları ile suyun ısısının farklılaşması.
Gezegenin en derin çukuru olan Mariana Çukuru, Büyük Okyanus’ta bulunuyor
Mariana Çukuru, Dünya’nın bilinen en derin noktası. Yaklaşık olarak 11 bin metre derinliğinde olan çukur o kadar derin ki, içine gezegenimizin deniz düzeyi üstündeki en yüksek dağı olan Everest’ten neredeyse 1,5 tane sığabilir.
Suyun altında 11 bin metre boyunca derine inen bu ürkütücü çukura birinci vakit içinderda 23 Ocak 1960’ta ABD Donanması’ndan Teğmen Donald Walsh ve İsviçreli bilim insanı Jacques Piccard inmişti. Bunun akabinde gelen birinci dalış, 2012 yılında ünlü direktör James Cameron tarafınca gerçekleştirildi. Son olarak da 2019 yılında Victor Vescovo bir dalış gerçekleştirdi. Bu dalışta, 11 bin kilometre derinde bulunan plastik atıklar, o devirde çokça tartışma yaratmıştı.
Dünyanın en izole ve karadan uzak noktası ‘Point Nemo’ beraberinde okyanusun ortasında bir ‘uzay çöplüğü’
Dünya üzerinde bir nokta düşünün ki, karadan ve insanlıklar binlerce kilometre uzakta, büsbütün izole olsun. Hatta o denli ki ona en yakın sayılabilecek beşerler uzayda olsun…
bu biçimde bir nokta var ve ‘Point Nemo’ olarak biliniyor. En yakın kara şeridinden yaklaşık 1600 kilometre uzakta olan Point Nemo’ya en yakın yerleşim yeri ise 2700 kilometre uzakta. O denli ki dünyanın etrafında yaklaşık 415 kilometre yükseklikte bir yörüngede dönen Milletlerarası Uzay İstasyonu’ndaki astronotlar, bölgeye periyot devir en hayli yaklaşabilen beşerler oluyor.
Fakat bu beşerden yüzlerce kilometre uzaktaki ‘dünyanın en izole noktasını’ bile bir cins çöplüğe dönüştürmeyi başarmışız. bununla birlikte ‘uzay aracı mezarlığı‘ olarak da bilinen bu bölgeye ömrü dolan uzay araçları, uydular ve öbür uzay ‘çöpleri’ bu bölgeye atılıyor.
BONUS: Okyanuslar, her sene yaklaşık 8 milyon ton yeni plastik atığa mesken sahipliği yapıyor…
Ne yazık ki okyanuslar büyük bir süratle ve geri dönüşü olmayan bir biçimde devasa birer plastik çöplüğüne dönüşüyor. Her yıl ortalama 8 milyon ton plastik atık daha okyanuslara atılıyor. Bu atıklar okyanusların ekolojik yapısını alt üst ediyor, dev çöp adaları oluşturarak canlı hayatını adeta yok ediyor.
Ne yazık ki insanlık olarak bir hayli hususta olduğu üzere bu hususta da kendi sonumuzu hazırlamaya ısrar ediyor ve plastik kullanmasına devam ediyoruz. Gelecekte okyanuslarda canlı hayatı kalmadığında başımıza gelebileceklere dair senaryoları ise bu yazıdaki bilgilerden yola çıkarak hayal gücünüze bırakıyoruz….