ahmetbeyler
New member
Müellif Glenn Van Ekeren, 1988 yılında yayımlanan “The Speaker’s Sourcebook” isimli kitabında; aslında bozuk olup çalışmayan bir dondurucuda, “yalnızca inandığı için” donarak ölen bir adamın enteresan kıssasını anlatır. İsmi bile bilinmeyen bu adama dair hiç bir şahsi bilgi yoktur, yalnızca öyküsü vardır. Bu kıssa halk içinde gitgide daha fazla yayılır ve kulaktan kulağa oyunu üzere her duyan yeni bir şey ekler öyküye.
Öykünün, saygın bir mecmua olan Reader’s Digest mecmuasında anlatıldığı, gerçek olduğu ve donarak ölen kişinin isminin da Nick Sitzman olduğu da söylentilere eklenince öykü daha da etkileyici hale gelir ve artık insanların öykünün gerçek olduğuna inanmamak için bir niçinleri kalmamıştır.
Nick Sitzman ve kuşku uyandıran kıssası:
Lisandan lisana yayılan bu kıssada Nick Sitzman; çalışkan ve sevgi dolu bir karısı, iki çocuğu ve biroldukça arkadaşı olan kuvvetli, sağlıklı ve hırslı genç bir demiryolu emekçisidir. Bir yaz günü, tren takımları işlerini bir saat erken bitirirler. Nick, vagonlarda son bir denetim yaparken kazara bir dondurucuda kilitli kalır. Çalışanların geri kalanının sahayı terk ettiğini anlayınca paniğe kapılıp bağırıp çağırmaya başlar lakin kimse onu duymaz. Dondurucuda sıcaklığın sıfır derece olduğunu ve içeride kalırsa kısa müddet içerisinde donarak öleceğini düşünür. Karısına ve ailesine başına gelenleri anlatabilmek için içeride bulduğu bıçakla tabana şunları kazır: Çok soğuk, bedenim uyuşuyor. Keşke uyuyabilseydim. Bunlar son sözlerim olabilir.
Öykünün devamında sabah grup arkadaşları Nick’i donarak ölmüş bir biçimde bulurlar. Dondurucunun ısı kayıtlarını incelediklerinde bunun imkansız olduğunu fark ederler. Zira Nick’in, ortasında kilitli kaldığı dondurucu bozuktur ve o gece de dahil son bir haftadır hiç çalışmamıştır. Dondurucunun ortasındaki sıcaklık 10 santigrat derecenin altına hiç inmemiştir. Bunun kararında şöyleki bir fikre varırlar; Nick’i soğuk öldürmedi, Nick fikir gücüyle kendi kendisini öldürdü. Öykünün öteki bir versiyonunda ise Nick Sitzman bir restorantta çalışır. Birebir biçimde bir daha bozuk ve çalışmayan bir dondurucuda kilitli kalır; dondurucunun soğutmaya devam ettiğini düşünür, öykünün sonunda da donarak ölür.
Pygmalion tesiri ve donan adam öyküsü içindeki bağ
Öykünün kendisinin nitekim gerçekleşip gerçekleşmediği ile ilgili kuşkular bulunsa da Pygmalion tesiri ya da öbür ismi ile “kendi kendini gerçekleştiren kehanet” teorisi açıklanırken bu kıssa sık sık anlatılır. Toplumsal psikolojinin teorilerinden olan bu teori, Sosyolog Robert K. Merton tarafınca “Olay yahut şartların yanlış değerlendirilmesinden kaynaklanan yeni davranışlar, yanlışın gerçekleşmesine yol açar” biçiminde tanımlanır. Yani özetle inandığınız şey davranışlarınızı tesirler, bu yeni davranışlarınız da inandığınız şeyi gerçekleştirir.
Argümanlara nazaran Nick Sitzman soğuktan donup öleceğine o kadar epey inandı ki sonunda kehanet kendisini gerçekleştirdi ve Nick hakikaten öldü. Ancak gerçek bir isim bile arkasında bırakmadı.
Öykü gerçek mi?
Yapılan araştırmalarda Reader’s Digest mecmuasının arşivlerinde bu öyküye rastlanamamıştır. Nick Sitzman diye bir kişinin gerçekte yaşayıp yaşamadığına dair ise hiç bir ispat yok. Bir dondurucunun ortasında kilitli kaldığınızda dondurucunun hala çalıştığına inanıp hakikaten üşümeye başlayabilirsiniz. Hatta korktuğunuz için kalp krizi geçirmeniz de mümkündür lakin 10 santigrat derecenin üzerindeki hava kurallarında donarak ölmeniz fizyolojik açıdan mümkün değildir.
Her şeye karşın diyelim ki bu biçimde bir durum sahiden gerçekleşti, bilim-tıp topluluğunun bu olaya ilişkin her bir bilgiyi saklayıp üzerinde araştırmalar yapması gerekmez miydi? Lakin işin enteresan tarafı, bu olayla ilgili ne bir hastane kaydı ne de bir otopsi raporu var. Elimizde sırf “kanıtlara dayanmayan” bir kıssa var.
Kaynaklar: 1, 2, 3
Öykünün, saygın bir mecmua olan Reader’s Digest mecmuasında anlatıldığı, gerçek olduğu ve donarak ölen kişinin isminin da Nick Sitzman olduğu da söylentilere eklenince öykü daha da etkileyici hale gelir ve artık insanların öykünün gerçek olduğuna inanmamak için bir niçinleri kalmamıştır.
Nick Sitzman ve kuşku uyandıran kıssası:
Lisandan lisana yayılan bu kıssada Nick Sitzman; çalışkan ve sevgi dolu bir karısı, iki çocuğu ve biroldukça arkadaşı olan kuvvetli, sağlıklı ve hırslı genç bir demiryolu emekçisidir. Bir yaz günü, tren takımları işlerini bir saat erken bitirirler. Nick, vagonlarda son bir denetim yaparken kazara bir dondurucuda kilitli kalır. Çalışanların geri kalanının sahayı terk ettiğini anlayınca paniğe kapılıp bağırıp çağırmaya başlar lakin kimse onu duymaz. Dondurucuda sıcaklığın sıfır derece olduğunu ve içeride kalırsa kısa müddet içerisinde donarak öleceğini düşünür. Karısına ve ailesine başına gelenleri anlatabilmek için içeride bulduğu bıçakla tabana şunları kazır: Çok soğuk, bedenim uyuşuyor. Keşke uyuyabilseydim. Bunlar son sözlerim olabilir.
Öykünün devamında sabah grup arkadaşları Nick’i donarak ölmüş bir biçimde bulurlar. Dondurucunun ısı kayıtlarını incelediklerinde bunun imkansız olduğunu fark ederler. Zira Nick’in, ortasında kilitli kaldığı dondurucu bozuktur ve o gece de dahil son bir haftadır hiç çalışmamıştır. Dondurucunun ortasındaki sıcaklık 10 santigrat derecenin altına hiç inmemiştir. Bunun kararında şöyleki bir fikre varırlar; Nick’i soğuk öldürmedi, Nick fikir gücüyle kendi kendisini öldürdü. Öykünün öteki bir versiyonunda ise Nick Sitzman bir restorantta çalışır. Birebir biçimde bir daha bozuk ve çalışmayan bir dondurucuda kilitli kalır; dondurucunun soğutmaya devam ettiğini düşünür, öykünün sonunda da donarak ölür.
Pygmalion tesiri ve donan adam öyküsü içindeki bağ
Öykünün kendisinin nitekim gerçekleşip gerçekleşmediği ile ilgili kuşkular bulunsa da Pygmalion tesiri ya da öbür ismi ile “kendi kendini gerçekleştiren kehanet” teorisi açıklanırken bu kıssa sık sık anlatılır. Toplumsal psikolojinin teorilerinden olan bu teori, Sosyolog Robert K. Merton tarafınca “Olay yahut şartların yanlış değerlendirilmesinden kaynaklanan yeni davranışlar, yanlışın gerçekleşmesine yol açar” biçiminde tanımlanır. Yani özetle inandığınız şey davranışlarınızı tesirler, bu yeni davranışlarınız da inandığınız şeyi gerçekleştirir.
Argümanlara nazaran Nick Sitzman soğuktan donup öleceğine o kadar epey inandı ki sonunda kehanet kendisini gerçekleştirdi ve Nick hakikaten öldü. Ancak gerçek bir isim bile arkasında bırakmadı.
Öykü gerçek mi?
Yapılan araştırmalarda Reader’s Digest mecmuasının arşivlerinde bu öyküye rastlanamamıştır. Nick Sitzman diye bir kişinin gerçekte yaşayıp yaşamadığına dair ise hiç bir ispat yok. Bir dondurucunun ortasında kilitli kaldığınızda dondurucunun hala çalıştığına inanıp hakikaten üşümeye başlayabilirsiniz. Hatta korktuğunuz için kalp krizi geçirmeniz de mümkündür lakin 10 santigrat derecenin üzerindeki hava kurallarında donarak ölmeniz fizyolojik açıdan mümkün değildir.
Her şeye karşın diyelim ki bu biçimde bir durum sahiden gerçekleşti, bilim-tıp topluluğunun bu olaya ilişkin her bir bilgiyi saklayıp üzerinde araştırmalar yapması gerekmez miydi? Lakin işin enteresan tarafı, bu olayla ilgili ne bir hastane kaydı ne de bir otopsi raporu var. Elimizde sırf “kanıtlara dayanmayan” bir kıssa var.
Kaynaklar: 1, 2, 3