ahmetbeyler
New member
İzlenen bir sineması ya da diziyi, okunan bir kitabı unutmak muhtemelen bir fazlaca kişinin yaşadığı bir durumdur. Ben de bu durumu daima yaşıyorum ve kendime şunu soruyorum hep ‘Hadi sevmediklerini unuttun, bayıla bayıla izlediklerini, okuduklarını nasıl unutursun?’
Eğer siz de misal durumlar yaşıyorsanız, kendinize yüklenip ‘Acaba hafızam berbat mı? Beynimin hafızayla ilgilenen kısmı sanki çalışmayı bıraktı mı?’ diye sormayın. Zira sorun fazlaca büyük ihtimalle hafızanızın ‘bozuk’ olması değil.
Öncelikle bu durumu niye her insanın yaşamadığına bakalım…
Tükettiği her cinsten içeriği unutanlar olduğu üzere, en ufak detayına kadar hatırlayanlar da var. Bunun niçini Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden sinirbilimci David J. Linden’e göre her insanın hafıza maharetlerinin farklı olması.
Linden, kimi insanların bir sayfada gördükleri yazıları ya da ekranda gördükleri yüzleri hatırlama üzere konularda fazlaca daha marifetli olabilirken, bazılarının de tarihleri hatırlama ya da yer-yön hatırlama üzere hünerlerinin daha gelişmiş olabileceğini söylüyor. Fakat doğal ki bu ‘unutma, hatırlayamama‘ durumunun tek sebebi hafızanızın hangi açıdan daha mahir olduğuyla ilgili değil.
İzlerken ve okurken ne kadar odaklanıyorsunuz?
Bu durumu yaşayan bir epey insanın aklına birinci vakit içinderda hafızasının berbat olduğu niyeti gelse de, aslında niye unuttuğumuza dair bir fazlaca etmen var. Memorial University of Newfoundland’da psikoloji üzerine çalışan Prof. Dr. Kathleen Hourihan, bu etmenlerden birincisini ‘Bir sinema izlerken ya da kitap okurken dikkatinizi ne kadar âlâ verdiğiniz, hatırlama düzeyinizi etkiler‘ şeklinde açıklıyor.
Yani bir sinema izlerken ‘Aa bu oyuncu bir sinemada daha vardı, neydi ismi?’ diye düşünüp kısa bir arama yapmak için sineması durduruyorsanız, telefonunuza bakıyorsanız, kitap okurken sayfaları süratli hızlı geçiyor ya da bir cümle okuyup derin kanılara dalıyorsanız, bu sineması ya da kitabı ne kadar hatırlayacağınızı etkiliyor.
bir daha Hourihan’a bakılırsa bu davranışları gerçekleştirmek yerine tükettiğiniz içerik üzerine düşünmek, odaklanmak, kendi ömrünüz ile temas kurmak, karakterlerle ya da olaylarla kendi öykünüzü özdeşleştirmek, o içeriği hatırlamanızı sağlıyor.
Bir sineması ya da diziyi, kitabı tükettikten daha sonra eş dostla sohbet etmek iddia ettiğinizden daha tesirli olabilir
Hafıza ve hatırlamak deyince, ayrıntıları beyne atıp içeride tutmak hareketini düşünüyor olabilirsiniz. Lakin Melbourne Üniversitesi’nde bilişsel psikolog Sean Kang’a göre durum bundan hayli daha fazlası ve detayları beyne atmak kadar dışarı çıkarıp yeniden yine hatırlamak da önemli. Kang, bu sayede kelam konusu ayrıntıların pekişeceğini söylüyor.
Yani izledikleriniz, okuduklarınız hakkında arkadaşlarınızla konuştukça mevzuyu tekrar yine beyninizin dehlizlerinden çağırıp hatırladığınız için bilgiler pekişiyor. bu biçimdece o içeriği unutmanız da daha zorlaşıyor. Bunu öğretmenlerin mevzuları işledikçe küçük testler ve sözlüler yaparak mevzuyu pekiştirmesine benzetebilirsiniz.
Çok fazla içerik tüketmek, tükettiklerimizi hatırlamayı zorlaştırıyor
Konuya farklı uzmanlar tarafınca getirilen bir öbür ortak açıklama ise günümüz içerik tüketim alışkanlığının hafızamızı nasıl etkilediğini deliller nitelikte.
Linden’e bakılırsa epeyce sayıda sinema izlemek ya da fazlaca sayıda kitap okumak üzere yine eden davranışlar, hafızamızda o içeriklere dair anıları ‘genel’ hale getiriyor. Beynimiz eski ayrıntıları gerilere atarak şimdiki olanlarla yola devam ediyor. O bilgiler yenidenlanmadıkça, hatırlanması da zorlaşıyor. Geriye ise tüm olay akışı, karakterler, replikler yerine o içeriği ya da anıyı ‘yararlı, yararsız, hoş, çirkin’ bulmak üzere deneyimsel izler kalıyor.
Artık bir oturuşta dizi bitirip yenisine geçtiğimiz, her gün onlarca tahminen yüzlerce görüntü izlediğimiz, sayısız sinemaya tek tıkla ulaşabildiğimiz bir devirde o kadar hayli içerik tüketiyoruz ki her birini farklı ayrı hatırlama oranımız da düşüyor.
Örneğin hatırlar mısınız, eskiden internette bir viral görüntü çıktığında haftalarca konuşulur, elden ele dolaşır, herkes güler ve üzerine konuşurdu. Zira internette içerik sayısı şimdiki kadar sonsuz değildi.
Tam da bu yüzden, o senelerda viral olan görüntüler şimdilerde bile her insanın aklındayken bugün TikTok’ta izlediğiniz ve size komik gelen bir görüntüyü tekrar kolay kolay hatırlamıyorsunuz. Çünkü hayli var, hafızanızda kalıcı yer edinemeden yerine bir öteki görüntü geliyor.
Artık hafızamıza değil Google’dan yapacağımız bir aramaya güveniyoruz
Bir başka etmen ise artık hafızamızı bilgi çağırmak için o kadar da sık kullanmıyor oluşumuz. Tüm açıklamalar tüketilen içeriğe ayrılan vakte, üzerinde ne kadar düşündüğümüze ve ne kadar tekrar ettiğimize dayanırken bir ne yapıyoruz?
Hızlı tüketip, izlerken ya da okurken dikkatimizi sık sık dağıtıp, üzerine hiç düşünmeden bir yenisine geçip bir de üzerine onunla ilgili bir şey hatırlamamız gerektiğinde hafızamızı zorlamak yerine Google’a yazıyoruz. Bu da içeriği hatırlamak için gereken neredeyse hiç bir şartı sağlamadığımız manasına geliyor.
bir daha de uzmanlara bakılırsa bir sinemanın, kitabın ya da rastgele bir içeriğin sizde iz bırakması ya da sizin için pahalı olması için onu baştan sona hatırlamanız gerekmiyor. Zira bilgileri hatırlamak her ne kadar keyifli gelse de esas değerli olan bilinçaltımıza bıraktığı iz ve o tecrübesi nasıl kodladığımız. hiç bir ayrıntısını hatırlamak da, ömrümüzü değiştiren o sinemanın yeri daima tıpkı kalıyor!
Eğer siz de misal durumlar yaşıyorsanız, kendinize yüklenip ‘Acaba hafızam berbat mı? Beynimin hafızayla ilgilenen kısmı sanki çalışmayı bıraktı mı?’ diye sormayın. Zira sorun fazlaca büyük ihtimalle hafızanızın ‘bozuk’ olması değil.
Öncelikle bu durumu niye her insanın yaşamadığına bakalım…
Tükettiği her cinsten içeriği unutanlar olduğu üzere, en ufak detayına kadar hatırlayanlar da var. Bunun niçini Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden sinirbilimci David J. Linden’e göre her insanın hafıza maharetlerinin farklı olması.
Linden, kimi insanların bir sayfada gördükleri yazıları ya da ekranda gördükleri yüzleri hatırlama üzere konularda fazlaca daha marifetli olabilirken, bazılarının de tarihleri hatırlama ya da yer-yön hatırlama üzere hünerlerinin daha gelişmiş olabileceğini söylüyor. Fakat doğal ki bu ‘unutma, hatırlayamama‘ durumunun tek sebebi hafızanızın hangi açıdan daha mahir olduğuyla ilgili değil.
İzlerken ve okurken ne kadar odaklanıyorsunuz?
Bu durumu yaşayan bir epey insanın aklına birinci vakit içinderda hafızasının berbat olduğu niyeti gelse de, aslında niye unuttuğumuza dair bir fazlaca etmen var. Memorial University of Newfoundland’da psikoloji üzerine çalışan Prof. Dr. Kathleen Hourihan, bu etmenlerden birincisini ‘Bir sinema izlerken ya da kitap okurken dikkatinizi ne kadar âlâ verdiğiniz, hatırlama düzeyinizi etkiler‘ şeklinde açıklıyor.
Yani bir sinema izlerken ‘Aa bu oyuncu bir sinemada daha vardı, neydi ismi?’ diye düşünüp kısa bir arama yapmak için sineması durduruyorsanız, telefonunuza bakıyorsanız, kitap okurken sayfaları süratli hızlı geçiyor ya da bir cümle okuyup derin kanılara dalıyorsanız, bu sineması ya da kitabı ne kadar hatırlayacağınızı etkiliyor.
bir daha Hourihan’a bakılırsa bu davranışları gerçekleştirmek yerine tükettiğiniz içerik üzerine düşünmek, odaklanmak, kendi ömrünüz ile temas kurmak, karakterlerle ya da olaylarla kendi öykünüzü özdeşleştirmek, o içeriği hatırlamanızı sağlıyor.
Bir sineması ya da diziyi, kitabı tükettikten daha sonra eş dostla sohbet etmek iddia ettiğinizden daha tesirli olabilir
Hafıza ve hatırlamak deyince, ayrıntıları beyne atıp içeride tutmak hareketini düşünüyor olabilirsiniz. Lakin Melbourne Üniversitesi’nde bilişsel psikolog Sean Kang’a göre durum bundan hayli daha fazlası ve detayları beyne atmak kadar dışarı çıkarıp yeniden yine hatırlamak da önemli. Kang, bu sayede kelam konusu ayrıntıların pekişeceğini söylüyor.
Yani izledikleriniz, okuduklarınız hakkında arkadaşlarınızla konuştukça mevzuyu tekrar yine beyninizin dehlizlerinden çağırıp hatırladığınız için bilgiler pekişiyor. bu biçimdece o içeriği unutmanız da daha zorlaşıyor. Bunu öğretmenlerin mevzuları işledikçe küçük testler ve sözlüler yaparak mevzuyu pekiştirmesine benzetebilirsiniz.
Çok fazla içerik tüketmek, tükettiklerimizi hatırlamayı zorlaştırıyor
Konuya farklı uzmanlar tarafınca getirilen bir öbür ortak açıklama ise günümüz içerik tüketim alışkanlığının hafızamızı nasıl etkilediğini deliller nitelikte.
Linden’e bakılırsa epeyce sayıda sinema izlemek ya da fazlaca sayıda kitap okumak üzere yine eden davranışlar, hafızamızda o içeriklere dair anıları ‘genel’ hale getiriyor. Beynimiz eski ayrıntıları gerilere atarak şimdiki olanlarla yola devam ediyor. O bilgiler yenidenlanmadıkça, hatırlanması da zorlaşıyor. Geriye ise tüm olay akışı, karakterler, replikler yerine o içeriği ya da anıyı ‘yararlı, yararsız, hoş, çirkin’ bulmak üzere deneyimsel izler kalıyor.
Artık bir oturuşta dizi bitirip yenisine geçtiğimiz, her gün onlarca tahminen yüzlerce görüntü izlediğimiz, sayısız sinemaya tek tıkla ulaşabildiğimiz bir devirde o kadar hayli içerik tüketiyoruz ki her birini farklı ayrı hatırlama oranımız da düşüyor.
Örneğin hatırlar mısınız, eskiden internette bir viral görüntü çıktığında haftalarca konuşulur, elden ele dolaşır, herkes güler ve üzerine konuşurdu. Zira internette içerik sayısı şimdiki kadar sonsuz değildi.
Tam da bu yüzden, o senelerda viral olan görüntüler şimdilerde bile her insanın aklındayken bugün TikTok’ta izlediğiniz ve size komik gelen bir görüntüyü tekrar kolay kolay hatırlamıyorsunuz. Çünkü hayli var, hafızanızda kalıcı yer edinemeden yerine bir öteki görüntü geliyor.
Artık hafızamıza değil Google’dan yapacağımız bir aramaya güveniyoruz
Bir başka etmen ise artık hafızamızı bilgi çağırmak için o kadar da sık kullanmıyor oluşumuz. Tüm açıklamalar tüketilen içeriğe ayrılan vakte, üzerinde ne kadar düşündüğümüze ve ne kadar tekrar ettiğimize dayanırken bir ne yapıyoruz?
Hızlı tüketip, izlerken ya da okurken dikkatimizi sık sık dağıtıp, üzerine hiç düşünmeden bir yenisine geçip bir de üzerine onunla ilgili bir şey hatırlamamız gerektiğinde hafızamızı zorlamak yerine Google’a yazıyoruz. Bu da içeriği hatırlamak için gereken neredeyse hiç bir şartı sağlamadığımız manasına geliyor.
bir daha de uzmanlara bakılırsa bir sinemanın, kitabın ya da rastgele bir içeriğin sizde iz bırakması ya da sizin için pahalı olması için onu baştan sona hatırlamanız gerekmiyor. Zira bilgileri hatırlamak her ne kadar keyifli gelse de esas değerli olan bilinçaltımıza bıraktığı iz ve o tecrübesi nasıl kodladığımız. hiç bir ayrıntısını hatırlamak da, ömrümüzü değiştiren o sinemanın yeri daima tıpkı kalıyor!