semaver
New member
Davranışçı psikolojinin bilim dünyasına hakim olduğu 1950 ve 60’lı senelerda bilhassa bebeklerin annelerine karşı hissettikleri duygusal bağlılığın asıl niçininin annenin bebeğe besin sağlaması olduğu düşünülmekteydi. 20.yüzyılın birinci yarısında batı dünyasından pek fazlaca psikolog fazla tensel temasın bebeğin gelişmenini bozacağına inanıyordu. bir daha devrin ünlü davranışçı psikologlarından olan John Watson “Çocuğunuzu evcilleştirmeye başladığınızda, anne sevgisinin tehlikeli bir enstrüman olduğunu unutmayın.” formundaki niyetiyle annenin ilgisine kritik bir bakış açısı getirmişti. Skinner’a göre ise, çocuğun ağlaması anne kucağından yoksun bırakılarak yani ağlamasını ödüllendirmeyerek sonlandırılabilirdi.
Psikolog Harry Harlow ise o devirdeki bilimin tam bilakis bebeğin anne sevgisine ve itimadına gereksinim duyduğuna inanıyordu. Harlow kendi niyetini kanıtlamak için rhesus maymunlarıyla 1970’li senelerda birfazlaca deney yapmıştı. Birinci deneyin emeli yavru maymunların anneye yalnızca besin veren bir obje olarak değil, evvela ilgi ve şefkat sunan bir obje olarak muhtaçlık duyduğunu kanıtlamaktı. Bu bağlamda Harlow rhesus maymunlarının yalnız büyütülmesini sağlayarak onların gelişimlerini gözlemledi. Annenin karşılanması gereken tüm muhtaçlıkları Harlow ve takımı tarafınca sağlandı. Lakin yalnız büyütülen bebek maymunlar pek içine kapanık ve asosyal davranışlar sergilediler. Dış dünyaya çıktıklarında öteki maymunlarla temas kurmayı reddettiler.
Harlow, bu müşahededen çıkan sonuçlar doğrultusunda “Telden Anneler” deneyini yürüttü. Bu deneyde iki farklı düzenek kuruldu. Bu düzeneklerden bir tanesi telden ve tahtadan ve başkası ise, bezle örtülmüş ve daha epey anne maymunu taklit eden bir düzenekti. Telden anne, yavrular için bir besin kaynağıydı. Bezden olan anne ise, besin için rastgele bir imkan sağlamıyordu. Lakin yumuşak havlu dokumadan yapılmış olan bez düzenek anne sıcaklığını taklit ediyordu. Bebek maymunların iki düzenekle baş başa kaldıklarında, davranışları bilim dünyasını derinden etkileyecek nitelikteydi. Maymunlar telden anneye sadece acıktıklarında yöneldiler ve açıkmayacak kadar besin alıp, daha sonra süratlice bezden olan anne düzeneğine yöneldiler. Yavruların direkt bez anneye yönelmeleri ve sarılmaları, telden anneyi ise yalnızca beslenmeye gereksinim duyduklarında tercih etmeleri dikkat cazipti.
Harlow, bu deneyle yalnızca beslenmeye değil, tıpkı vakitte anne sıcaklığına da gereksinim duyulduğunu ispatlamıştır. Bu bağlamda yavru maymunların öncelikli tercihi beslenmek değil, anne sıcaklığı olmuştur.
ENDİŞE VE İNANÇ
Harlow öteki bir deneyinde ise Marry Ainswort’un yabancı durum deneyini de referans alarak inanç hissinin gelişmeninde annenin rolünü incelemiştir. Harlow deney için korkutucu sesler çıkaran bir robot tasarlamıştır. Bu robot çalıştığında rhesus maymunları direk bezden anneye sığınmış ve ona sarılmışlardır. Deneyin ikinci basamağında Harlow maymunların savunmasız ve bilmedikleri bir ortamda ne yapacaklarını da gözlemlemiştir. Bezden annenin bulunduğu, yabancı odaya giren maymunlar, birinci olarak annenin yanına gitmiş ve ondan duygusal takviye alarak, odayı keşfetmişlerdir. Bezden annenin olmadığı odaya giren maymunlar ise, korkmuş ve saldırgan hale gelmişlerdir. Bebek maymunlarda çığlık atma, sallanma ve sık sık donup kalma davranışı gözlemlenmiştir. Maymunlar için yabancı bir ortamda keşfetme davranışı lakin annenin sıcaklığı yardımıyla mümkün olmuştur.
SOMATİZASYON
Bir öteki araştırmada yalnızca telden anne yahut bezden anne ile büyütülen yavrulardaki sindirim farklılıkları incelendi. Her iki grupda eşit ölçüde kilo aldılar; lakin yalnızca telden anne ile büyütülen yavrular süt sindiriminde sorun çektiler ve çoğunlukla ishal oldular. Harlow, bu datadan yola çıkarak dokunsal temas yoksunluğunun sindirim sıkıntılarına yol açtığını ileri sürdü. Bu sonuç, günümüzde hala kabul görmektedir.
Bu deneylerden daha sonra Harlow yumuşak vekil annenin gerçek annenin yerine geçebileceği tezini savunmuştu. Lakin daha sonradan yürüttüğü laboratuar deneylerinde işler onun beklediği üzere ilerlemedi. Yumuşak vekil annenin yanında büyüyen maymunlar çiftleşmek için dışarı çıkarıldıklarında agresif haller sergilemişlerdi. Dişi maymunlar erkeklere saldırıyor, dişi ve erkek maymunlar birbirleriyle muhakkak yakınlık kurmuyorlardı.
TEMAS, HARAKET VE OYUN
Harlow bunun üzerine gerçek anne yerine geçen vekil annenin bebek üstündeki tesirlerini araştırmak için diğer bir deney daha yürüttü. Pelüşten olan vekil anneyi sallanabilen ve haraket edebilen bir duruma getirdi. Üstelik bu oyun müddeti deney boyunca yarım saat ile sonlandırılmıştı. Haraket eden vekil anne ile büyüyen maymunlar öteki rhesus maymunlarına nazaran daha sağlıklı bir gelişim sergilediler. Bu deney kararında Harlow sağlıklı bir ruhsal gelişim için sırf tensel temasın yetmediği bununla birlikte haraket ve oyununun da kıymetli olduğu kararına vardı.
SONUÇ
Bebek maymunları annelerinden ayırarak yaptığı müşahedelerle Harlow o periyoda göre çok alışılmadık olan tezleri gün yüzüne çıkardı. Lakin yürüttüğü acımasız deneylerle bilim dünyası tarafınca ağır tenkitlere maruz kaldı. 70’lı senelera kadar davranışçı psikolojinin tesiri altında olan bilim dünyası, ilgi ve şefkatin bebeği şımartacağına inanıyordu. Harlow’un deneyleri sevgi ve temasın bebeğin ruhsal gelişmenindeki kıymetini gün yüzüne çıkarmış oldu.
Günümüzde yetiştirme yurtlarında, sevgi meskenlerinde dokunmanın ve sevginin ehemmiyeti doğrultusunda bebeklere bakım sağlanıyorsa, bunda elbet ki Harlow’un hissesi büyüktür. Harlow kendi devrine bakılırsa son derece alışılmadık kabul eden bir tezi deneyleriyle kanıtlayarak, bebek bakımındaki tavırların derinden değişimine katkıda bulunmuştur.
Psikolog Harry Harlow ise o devirdeki bilimin tam bilakis bebeğin anne sevgisine ve itimadına gereksinim duyduğuna inanıyordu. Harlow kendi niyetini kanıtlamak için rhesus maymunlarıyla 1970’li senelerda birfazlaca deney yapmıştı. Birinci deneyin emeli yavru maymunların anneye yalnızca besin veren bir obje olarak değil, evvela ilgi ve şefkat sunan bir obje olarak muhtaçlık duyduğunu kanıtlamaktı. Bu bağlamda Harlow rhesus maymunlarının yalnız büyütülmesini sağlayarak onların gelişimlerini gözlemledi. Annenin karşılanması gereken tüm muhtaçlıkları Harlow ve takımı tarafınca sağlandı. Lakin yalnız büyütülen bebek maymunlar pek içine kapanık ve asosyal davranışlar sergilediler. Dış dünyaya çıktıklarında öteki maymunlarla temas kurmayı reddettiler.
Harlow, bu müşahededen çıkan sonuçlar doğrultusunda “Telden Anneler” deneyini yürüttü. Bu deneyde iki farklı düzenek kuruldu. Bu düzeneklerden bir tanesi telden ve tahtadan ve başkası ise, bezle örtülmüş ve daha epey anne maymunu taklit eden bir düzenekti. Telden anne, yavrular için bir besin kaynağıydı. Bezden olan anne ise, besin için rastgele bir imkan sağlamıyordu. Lakin yumuşak havlu dokumadan yapılmış olan bez düzenek anne sıcaklığını taklit ediyordu. Bebek maymunların iki düzenekle baş başa kaldıklarında, davranışları bilim dünyasını derinden etkileyecek nitelikteydi. Maymunlar telden anneye sadece acıktıklarında yöneldiler ve açıkmayacak kadar besin alıp, daha sonra süratlice bezden olan anne düzeneğine yöneldiler. Yavruların direkt bez anneye yönelmeleri ve sarılmaları, telden anneyi ise yalnızca beslenmeye gereksinim duyduklarında tercih etmeleri dikkat cazipti.
Harlow, bu deneyle yalnızca beslenmeye değil, tıpkı vakitte anne sıcaklığına da gereksinim duyulduğunu ispatlamıştır. Bu bağlamda yavru maymunların öncelikli tercihi beslenmek değil, anne sıcaklığı olmuştur.
ENDİŞE VE İNANÇ
Harlow öteki bir deneyinde ise Marry Ainswort’un yabancı durum deneyini de referans alarak inanç hissinin gelişmeninde annenin rolünü incelemiştir. Harlow deney için korkutucu sesler çıkaran bir robot tasarlamıştır. Bu robot çalıştığında rhesus maymunları direk bezden anneye sığınmış ve ona sarılmışlardır. Deneyin ikinci basamağında Harlow maymunların savunmasız ve bilmedikleri bir ortamda ne yapacaklarını da gözlemlemiştir. Bezden annenin bulunduğu, yabancı odaya giren maymunlar, birinci olarak annenin yanına gitmiş ve ondan duygusal takviye alarak, odayı keşfetmişlerdir. Bezden annenin olmadığı odaya giren maymunlar ise, korkmuş ve saldırgan hale gelmişlerdir. Bebek maymunlarda çığlık atma, sallanma ve sık sık donup kalma davranışı gözlemlenmiştir. Maymunlar için yabancı bir ortamda keşfetme davranışı lakin annenin sıcaklığı yardımıyla mümkün olmuştur.
SOMATİZASYON
Bir öteki araştırmada yalnızca telden anne yahut bezden anne ile büyütülen yavrulardaki sindirim farklılıkları incelendi. Her iki grupda eşit ölçüde kilo aldılar; lakin yalnızca telden anne ile büyütülen yavrular süt sindiriminde sorun çektiler ve çoğunlukla ishal oldular. Harlow, bu datadan yola çıkarak dokunsal temas yoksunluğunun sindirim sıkıntılarına yol açtığını ileri sürdü. Bu sonuç, günümüzde hala kabul görmektedir.
Bu deneylerden daha sonra Harlow yumuşak vekil annenin gerçek annenin yerine geçebileceği tezini savunmuştu. Lakin daha sonradan yürüttüğü laboratuar deneylerinde işler onun beklediği üzere ilerlemedi. Yumuşak vekil annenin yanında büyüyen maymunlar çiftleşmek için dışarı çıkarıldıklarında agresif haller sergilemişlerdi. Dişi maymunlar erkeklere saldırıyor, dişi ve erkek maymunlar birbirleriyle muhakkak yakınlık kurmuyorlardı.
TEMAS, HARAKET VE OYUN
Harlow bunun üzerine gerçek anne yerine geçen vekil annenin bebek üstündeki tesirlerini araştırmak için diğer bir deney daha yürüttü. Pelüşten olan vekil anneyi sallanabilen ve haraket edebilen bir duruma getirdi. Üstelik bu oyun müddeti deney boyunca yarım saat ile sonlandırılmıştı. Haraket eden vekil anne ile büyüyen maymunlar öteki rhesus maymunlarına nazaran daha sağlıklı bir gelişim sergilediler. Bu deney kararında Harlow sağlıklı bir ruhsal gelişim için sırf tensel temasın yetmediği bununla birlikte haraket ve oyununun da kıymetli olduğu kararına vardı.
SONUÇ
Bebek maymunları annelerinden ayırarak yaptığı müşahedelerle Harlow o periyoda göre çok alışılmadık olan tezleri gün yüzüne çıkardı. Lakin yürüttüğü acımasız deneylerle bilim dünyası tarafınca ağır tenkitlere maruz kaldı. 70’lı senelera kadar davranışçı psikolojinin tesiri altında olan bilim dünyası, ilgi ve şefkatin bebeği şımartacağına inanıyordu. Harlow’un deneyleri sevgi ve temasın bebeğin ruhsal gelişmenindeki kıymetini gün yüzüne çıkarmış oldu.
Günümüzde yetiştirme yurtlarında, sevgi meskenlerinde dokunmanın ve sevginin ehemmiyeti doğrultusunda bebeklere bakım sağlanıyorsa, bunda elbet ki Harlow’un hissesi büyüktür. Harlow kendi devrine bakılırsa son derece alışılmadık kabul eden bir tezi deneyleriyle kanıtlayarak, bebek bakımındaki tavırların derinden değişimine katkıda bulunmuştur.