ahmetbeyler
New member
Ejderha kavramı, tarih boyunca kültürleri ve gelenekleri süslemiş ve hatta kimi toplumlarda ilahi pozisyona bile getirilmiştir.
Çinliler, Babilliler, Perulular, İsveçliler ve Kuzey Afrikalılar üzere dünyanın her yerinden çeşitli kültürlerin hepsinde ejderha efsaneleri vardır. Hatta Türk Mitolojisinde de başlıca Sangal, Bükrek, Celbegen, Badraç ve Büke üzere ejderhaların varlığını da biliyoruz. Pekala bu ejderha efsanesinin kaynağı nedir? Dünyanın farklı coğrafyalarında bu biçimde ortak bir kıssa nasıl ortaya çıktı?
“Dragon” yani ejderha sözü “yılan ve “su yılanı” manasına gelen Yunanca “drakōn” sözünden gelir.
Ejderhaların, Batı geleneğine has yaratıklar olmadığını baştan söylemek gerek. Bu yaratıklar, Çin mitolojisinde çok kıymetli bir yer meblağ. Hatta ulaşabildiğimiz kaynaklara göre birinci ejderha tasvirleri, Shang Hanedanlığı’ndan (MÖ 1520 – 1030) beri var olmuştur.
Çin toplumunda bu canlılara “loong” denilmiştir. Çin mitolojisindeki ejderha tasvirleri, alışık olduğumuzun aksine kanatsız, dört ayaklı ve yeterli bir zekâya sahip yaratıklar olarak tasvir edilir.
Yazılı kaynak olarak birinci ejderha tarifleri milattan öncesine kadar uzanmakta.
MÖ 4. yüzyılda hayatış olan Çinli tarihçi Chang Qu, Çin’in güneybatısında şu anki ismi Sichuan Eyaleti olan bölgede bir dinozor fosili keşfetti ancak bu fosile “ejderha fosili” etiketi koyarak tahminen de günümüze kadar gelen ejderha tariflerini büyük ölçüde etkilemiş oldu.
Fakat ejderha şuuru, daha da eskilere dayanıyor.
İlk dinozor fosilinin bu tarihten epey evvel, kimi ilk insanlar tarafınca fark edilmiş olduğunu mağara çizimlerinden biliyoruz. Tıpkı günümüzdeki paleontologlar üzere, o devrin insanları da rastladıkları bu fosillere manalar yüklemiş. Ve bu süreçte buldukları fosil modüllerini zihinlerinde birleştirerek ejderha tasvirini oluşturmuş ve kulaktan kulağa bu bilgi kuşaklar uzunluğu aktarılmıştır.
İnsanların buldukları fosiller, bu fikrin oluşmasına niye olmuş olabilir.
Tarihçi Adrienne Mayor, The First Fossil Hunters: Dinosaurs, Mammoths, and Myth in Greek and Roman Times (2000) isimli kitabında birtakım ejderha kıssalarının, dinozorlara ve öteki tarih öncesi canlılara ilişkin eski fosil keşiflerinden ilham alınarak ortaya çıktığını savunuyor lakin tüm ejderha kıssalarının oluşmasını fosillere bağlamıyor çünkü İskandinavya’nın birfazlaca ejderha ve deniz canavarı kıssası olduğunu lakin uzun müddettir bölgede fosile rastlanmadığını belirtiyor.
Fakat konunun bir de bilimsel bir desteği olabilir.
Antropolog David E. Jones, “An Instinct for Dragons (2000) isimli kitabında insanların yılanlara, büyük kedilere ve yırtıcı kuşlara karşı içgüdüsel olarak korku duyduğuna dair bir hipotez öne sürüyor. 100 şahıstan yaklaşık 39’unun yılanlardan korktuğunu belirten bir araştırmaya atıfta bulunan Jones, bu dehşetin yılanların ender olduğu bölgelerdeki insanlarda da olduğunu belirtiyor.
Ejderhaların tarih boyunca farklı coğrafyalarda benzeri biçimde ortaya çıkmasını, birinci insanlardan beri gelen bu yırtıcı hayvan endişesinin sebep olduğunu savunuyor. Ona göre bu endişe, insanları ejderhanın varlığına inanmaya itmiştir.
Ejderha deyince aklımızda çabucak dizi ve sinemalarda gördüğümüz ateş püskürten devasa yaratıklar beliriyor.
Ejderhalar; timsah, yılan ve kanatlı canlıların bir karışımı üzeredir. Lakin bunlardan da öte en çok benzediği canlı dinozordur. Devasa boyutları, uzun kuyrukları ve sert derileriyle; dinozorlarla ortak fizikî özelliğe sahiptirler. Ve de tıpkı kanatlı dinozorlar üzere uçabiliyorlar. Lakin ateş püskürtme özelliğini başka hiç bir canlıda bakılırsamiyoruz.
Ateş püskürten bir canlı olmasa da bombardıman böceği, bu konsepte çok yakın.
Bu böcek bir tehlike sezdiğinde karnındaki iki farklı bölmede biriktirdiği hidrokinon ve hidrojen peroksiti, karnındaki üçüncü bir bölmede bulunan su ve katalitik enzimleriyle birleştirerek minik bir patlama oluşturur. Yüksek sıcaklık ve basınç sebebiyle bedenlerinden uzak aralıklara bir sıvı fışkırtır.
Bu benzerlikler ışığında ejderhaların, biroldukca canlının fizikî özelliği baz alınıp insanoğlunun hayal gücüyle harmanlanarak kurgulanmış bir canlı çeşidi olduğunu anlayabiliyoruz.
Antik Yunan, Antik Roma ve Çin imparatorlukları’ndan beri dinozor fosillerini bulan uygarlıklar, bunlara ejderha manası yüklese de 19. yüzyıla gelindiğinde bilim insanları bulunan bu fosillere dinozor ismini vermeye başladı. Lakin binlerce yıldır kulaktan kulağa aktarılan bu bilgiler, birtakım toplumların kültürlerini inşa etmiş ve tarihleri için kıymetli bir husus hâline gelmiştir. Günümüz dizi, sinema ve edebiyatında da çoğunlukla karşılaştığımız ejderhaları fazlaca uzun yıllar uzunluğu görmeye devam edeceğiz üzere.
• Kaynaklar: Smithsonianmag, Biologos, Thoughtco
Çinliler, Babilliler, Perulular, İsveçliler ve Kuzey Afrikalılar üzere dünyanın her yerinden çeşitli kültürlerin hepsinde ejderha efsaneleri vardır. Hatta Türk Mitolojisinde de başlıca Sangal, Bükrek, Celbegen, Badraç ve Büke üzere ejderhaların varlığını da biliyoruz. Pekala bu ejderha efsanesinin kaynağı nedir? Dünyanın farklı coğrafyalarında bu biçimde ortak bir kıssa nasıl ortaya çıktı?
“Dragon” yani ejderha sözü “yılan ve “su yılanı” manasına gelen Yunanca “drakōn” sözünden gelir.
Ejderhaların, Batı geleneğine has yaratıklar olmadığını baştan söylemek gerek. Bu yaratıklar, Çin mitolojisinde çok kıymetli bir yer meblağ. Hatta ulaşabildiğimiz kaynaklara göre birinci ejderha tasvirleri, Shang Hanedanlığı’ndan (MÖ 1520 – 1030) beri var olmuştur.
Çin toplumunda bu canlılara “loong” denilmiştir. Çin mitolojisindeki ejderha tasvirleri, alışık olduğumuzun aksine kanatsız, dört ayaklı ve yeterli bir zekâya sahip yaratıklar olarak tasvir edilir.
Yazılı kaynak olarak birinci ejderha tarifleri milattan öncesine kadar uzanmakta.
MÖ 4. yüzyılda hayatış olan Çinli tarihçi Chang Qu, Çin’in güneybatısında şu anki ismi Sichuan Eyaleti olan bölgede bir dinozor fosili keşfetti ancak bu fosile “ejderha fosili” etiketi koyarak tahminen de günümüze kadar gelen ejderha tariflerini büyük ölçüde etkilemiş oldu.
Fakat ejderha şuuru, daha da eskilere dayanıyor.
İlk dinozor fosilinin bu tarihten epey evvel, kimi ilk insanlar tarafınca fark edilmiş olduğunu mağara çizimlerinden biliyoruz. Tıpkı günümüzdeki paleontologlar üzere, o devrin insanları da rastladıkları bu fosillere manalar yüklemiş. Ve bu süreçte buldukları fosil modüllerini zihinlerinde birleştirerek ejderha tasvirini oluşturmuş ve kulaktan kulağa bu bilgi kuşaklar uzunluğu aktarılmıştır.
İnsanların buldukları fosiller, bu fikrin oluşmasına niye olmuş olabilir.
Tarihçi Adrienne Mayor, The First Fossil Hunters: Dinosaurs, Mammoths, and Myth in Greek and Roman Times (2000) isimli kitabında birtakım ejderha kıssalarının, dinozorlara ve öteki tarih öncesi canlılara ilişkin eski fosil keşiflerinden ilham alınarak ortaya çıktığını savunuyor lakin tüm ejderha kıssalarının oluşmasını fosillere bağlamıyor çünkü İskandinavya’nın birfazlaca ejderha ve deniz canavarı kıssası olduğunu lakin uzun müddettir bölgede fosile rastlanmadığını belirtiyor.
Fakat konunun bir de bilimsel bir desteği olabilir.
Antropolog David E. Jones, “An Instinct for Dragons (2000) isimli kitabında insanların yılanlara, büyük kedilere ve yırtıcı kuşlara karşı içgüdüsel olarak korku duyduğuna dair bir hipotez öne sürüyor. 100 şahıstan yaklaşık 39’unun yılanlardan korktuğunu belirten bir araştırmaya atıfta bulunan Jones, bu dehşetin yılanların ender olduğu bölgelerdeki insanlarda da olduğunu belirtiyor.
Ejderhaların tarih boyunca farklı coğrafyalarda benzeri biçimde ortaya çıkmasını, birinci insanlardan beri gelen bu yırtıcı hayvan endişesinin sebep olduğunu savunuyor. Ona göre bu endişe, insanları ejderhanın varlığına inanmaya itmiştir.
Ejderha deyince aklımızda çabucak dizi ve sinemalarda gördüğümüz ateş püskürten devasa yaratıklar beliriyor.
Ejderhalar; timsah, yılan ve kanatlı canlıların bir karışımı üzeredir. Lakin bunlardan da öte en çok benzediği canlı dinozordur. Devasa boyutları, uzun kuyrukları ve sert derileriyle; dinozorlarla ortak fizikî özelliğe sahiptirler. Ve de tıpkı kanatlı dinozorlar üzere uçabiliyorlar. Lakin ateş püskürtme özelliğini başka hiç bir canlıda bakılırsamiyoruz.
Ateş püskürten bir canlı olmasa da bombardıman böceği, bu konsepte çok yakın.
Bu böcek bir tehlike sezdiğinde karnındaki iki farklı bölmede biriktirdiği hidrokinon ve hidrojen peroksiti, karnındaki üçüncü bir bölmede bulunan su ve katalitik enzimleriyle birleştirerek minik bir patlama oluşturur. Yüksek sıcaklık ve basınç sebebiyle bedenlerinden uzak aralıklara bir sıvı fışkırtır.
Bu benzerlikler ışığında ejderhaların, biroldukca canlının fizikî özelliği baz alınıp insanoğlunun hayal gücüyle harmanlanarak kurgulanmış bir canlı çeşidi olduğunu anlayabiliyoruz.
Antik Yunan, Antik Roma ve Çin imparatorlukları’ndan beri dinozor fosillerini bulan uygarlıklar, bunlara ejderha manası yüklese de 19. yüzyıla gelindiğinde bilim insanları bulunan bu fosillere dinozor ismini vermeye başladı. Lakin binlerce yıldır kulaktan kulağa aktarılan bu bilgiler, birtakım toplumların kültürlerini inşa etmiş ve tarihleri için kıymetli bir husus hâline gelmiştir. Günümüz dizi, sinema ve edebiyatında da çoğunlukla karşılaştığımız ejderhaları fazlaca uzun yıllar uzunluğu görmeye devam edeceğiz üzere.
• Kaynaklar: Smithsonianmag, Biologos, Thoughtco