ahmetbeyler
New member
Dolunayın insan psikolojisini etkilediği, kabahatleri artırdığı, uyku tertibini bozduğu hatta bayanların adet döngüsünü etkilediği üzere bir epeyce söylenti var. Ayrıyeten astrologlar da bu mevzuyu hayli seviyor ve her dolunay devrinde sizi nasıl etkileyeceğine yönelik satırlarca açıklama yapıyor.
Binlerce yıllık insanlık tarihi kadar eski dolunay efsaneleri ve bu efsanelerin kimi ‘verilerle’ desteklenmesi natürel ki sadece bir dolunay gününde kendini makûs hisseden birinin ya da ünlü bir astroloğun dikkatini çekmemiş. Bu bahis hakkında yapılmış bir epeyce bilimsel araştırma var. Pekala bu araştırmalar ne söylüyor? Dolunay, denizlerde ve göllerde yarattığı gelgit tesiri üzere, insanları da etkiliyor olabilir mi?
Ay’ın evreleri kimi canlıları hakikaten etkiliyor
Evet bu bilgi gerçek. Ay ışığı birtakım canlıların bilhassa de üreme döngülerini etkiliyor. Örneğin birtakım balıklar yumurtlama döngülerini Ay ışığına senkronize ederek ürerler. Bunun sebebi ise Ay ışığını sağlam ve değişmez bir tıp ‘saat’ üzere konumlandırmaları. Yani neyin vaktinin gelip gelmediğini anlamak için Ay’ın evrelerini kullanıyorlar.
Hatta kimi hayvanların insan eseri ışık kaynakları sebebiyle olması gerekenden aydınlık olan bölgelerde yumurtlama ve üreme döngülerinde değişiklikler olduğu biliniyor.
İnsanların doğurganlığı ile dolunay içinde bir ilişki olduğuna da uzunca yıllar inanılmış. bir fazlaca kültürde ve inançta dolunay doğurganlık ile ilişkilendirilmiş. Lakin bu mevzuda yapılan bilimsel çalışmalar, durumlar içinde bir ilişki bulamamış. Yani hayır, dolunay insan doğurganlığını ya da adet döngüsünü etkilemiyor.
Dolunayın psikolojimizi etkilediği, cürümleri artırdığı üzere söylentiler hakikat mu?
Buna da karşılığımız hayır. Bilim insanları bilhassa dolunayın beşerler üstündeki her cinsten tesirine dair savları çeşitli araştırmalara bahis etmiş. Lakin elde edilen sonuçlar ya bu biçimde bir tesirin olmadığını ortaya koymuş ya da tutarsız birtakım datalar sebebiyle ‘belirsiz’ bir sonuç vermiş.
Tutarsız dataları de biraz açıklamak gerekirse; mesela bir araştırmada dolunay gecelerinde artan trafik kazalarına ait birtakım sonuçlar ortaya çıkmış. Ancak araştırma incelendiğinde, kararın trafik kazalarının aslına bakarsanız istatistiksel olarak fazla olduğu hafta sonlarına denk gelen dolunaylara odaklandığı fark edilmiş. Yani hafta içine denk gelen dolunaylarda da kazaların arttığına dair bir ispat bulunmuyor. Haliyle sorun bir daha dolunayda değil.
Yapılan araştırmalar kararında yayınlanan 100’den çok raporu inceleyen bir takım, dolunay ile insan davranışı içindeki ilişkiyi ortaya koyacak hiç bir kesin dataya rastlamamış.
Uyku tertibine ve psiokolojiye tesiri konusundaki tek ‘pozitif’ açıklama ise sokak aydınlatmalarının olmadığı, dolunayın büyük bir ışık kaynağı olduğu devirlere gidiyor. Bu açıklamaya göre çağdaş toplumdan fazlaca fazlaca evvelce, dolunay insanların uykularına olağanda olmayan devasa bir ışık kaynağı olarak tesir etmiş olabilir.
Her gece zifiri karanlıkta uyuyan beşerler, bir ihtimal aydınlık gecelerde uykusuzluk çekmiş olabilir. Bu da bipolar bozukluk üzere uyku sisteminin bozulmasının davranışları etkilediği ruhsal kimi rahatsızlıkları tetiklemiş olabilir. Ama bu açıklamanın da doğrulu %100 değil ve olsa bile problem ‘gözüme ışık vuruyor, uyuyamıyorum’dan fazlası değil…
Dolunayda oluşan gelgitler yardımıyla su üzerinde bir çekim tesiri olduğunu biliyoruz; ya %60’ı sudan oluşan bedenimiz da bu durumdan etkileniyorsa?
Dolunayın insan davranışlarını etkilediğinden katiyetle emin olan insanların bir öteki savunması da dolunayın denizler ve göller üzerinde yarattığı gelgit etkisi. Bu argümana bakılırsa dolunay tıpkı deniz ve göllerde olduğu üzere, %60’ı sudan oluşan bedenimizde da emsal bir tesir yaratıyor olabilir. Ama bilime göre bu biçimde bir durum kelam konusu değil. Pekala niye?
Öncelikle Ay’ın bir öteki evresi olan yeni ay evresinde de deniz ve göllerde gelgitler en az dolunay kadar tesirli bir biçimde yaşanıyor. Lakin yeni ayda kendini daha mutsuz hissettiğini söyleyen birine rastlama olasılığınız hayli düşük. Ya da kazaların ve cürüm oranlarının arttığına, doğurganlığın yükseldiğine yönelik bilgiler sunmaya çalışanlara da… Şayet Ay’ın çekim gücü üzerimizde bu kadar etkiliyse, sanırım misal senaryoları yeni ay için de duymalıydık.
Ayrıca Ay’ın çekim kuvveti sırf göl ve deniz üzere açık su kaynaklarına tesir ediyor. Bedenimizde bulunan su ise bir deniz ve göl üzere tanımlayabileceğiniz bir su birikintisi olmaktan fazlaca uzakta.
Bir öbür nokta ise Ay’ın çekim kuvvetinin insan beynine ve bedenine tesir edebilecek kadar kuvvetli olmaması. Değerli gökbilimcilerden George Ogden Abell bu durumu ‘Kolumuza konan bir sivrisinek, bize Ay’ın uygulayabileceğinden daha fazla yerçekimi kuvveti uygular‘ kelamlarıyla açıklıyor…
Peki niye milyonlarca insan dolunayın onları etkilediğine inanıyor?
Bu sorunun bir epeyce karşılığı olabilir. Örneğin binlerce yıldır aktarılan kıssaların bunda büyük bir tesiri olduğunu söyleyebiliriz. Tıpkı biçimde, dolunayla ilgili ‘uğursuzluk’ ya da tam aksine ‘bereket’ üzere mitlerin yıllardır medyanın takviyesiyle büyümesi de kesinlikle tesirli olmuştur. Ama daha net bir karşılık da var; aldatıcı korelasyon.
Yanıltıcı korelasyon, sadece dolunayın bizi etkilediğine değil; burçlar üzere öteki ‘astrolojik’ kıssalara de inanmamıza niye olan durumlardan biri. Tarifi ise şu biçimde; aralarında niçinsel bir münasebet bulunmayan ya da üçüncü bir etkenden etkilenmeleri niçiniyle ortalarında yapay bir alaka gözlemlenen değişkenlerin birbirlerine ‘niçin-sonuç’ ilgisi ile bağlanarak gerçek kabul edilmesi.
Dolunay üzerinden açıklayacak olursak; dolunaylı bir gecede bir olay olduğunda bunu hatırlama ve dolunay ile ilişkilendirerek hafızamıza atma eğilimi gösteririz. Fakat bir öbür dolunaylı gecede hiç bir şey yaşanmadığında, bu bilgi de beynimizde yer etmez. Aklımızda kalan ise dolunaylı bir gecede makûs bir şey olduğudur.
Sonuç olarak, şimdiye kadar yürütülen bilimsel araştırmalar, dolunayın insan bedenini etkilediğine dair rastgele bir kesin ispat sunamadı. Şimdiye kadar duyduklarınız, yüklediğiniz mana, tahminen eski kıssalardan kalan dolunay ritüelleri sizi dolunayın farklı tesirleri olduğuna inandırmış olabilir. bir daha de dolunayın olmadığı rastgele bir akşamda berbat hissettiğinizde ya da dolunay olmayan bir gecede huzursuzluktan uykusuz kaldığınızda, kendinize tüm bunları tekrar hatırlatmalısınız.
Karanlık bir gökyüzünü aydınlatan dolunaya bakınca büyülenmemek elde değil. Ay’ın yalnızca bu etkileyici imajı bile bize farklı hisler hissettirebilir. Lakin bu, kim bilir kaç yaşında olan devasa bir ağacı ya da havada süzülen bir kuşu gördüğümüzde de hissedebileceğimiz bir şey. Bu yüzden, sizi nasıl etkileyeceğini anlamaya çalışıp kendinizi sınırlamak yerine, enfes dolunay manzarasının tadını çıkarın!
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5
Binlerce yıllık insanlık tarihi kadar eski dolunay efsaneleri ve bu efsanelerin kimi ‘verilerle’ desteklenmesi natürel ki sadece bir dolunay gününde kendini makûs hisseden birinin ya da ünlü bir astroloğun dikkatini çekmemiş. Bu bahis hakkında yapılmış bir epeyce bilimsel araştırma var. Pekala bu araştırmalar ne söylüyor? Dolunay, denizlerde ve göllerde yarattığı gelgit tesiri üzere, insanları da etkiliyor olabilir mi?
Ay’ın evreleri kimi canlıları hakikaten etkiliyor
Evet bu bilgi gerçek. Ay ışığı birtakım canlıların bilhassa de üreme döngülerini etkiliyor. Örneğin birtakım balıklar yumurtlama döngülerini Ay ışığına senkronize ederek ürerler. Bunun sebebi ise Ay ışığını sağlam ve değişmez bir tıp ‘saat’ üzere konumlandırmaları. Yani neyin vaktinin gelip gelmediğini anlamak için Ay’ın evrelerini kullanıyorlar.
Hatta kimi hayvanların insan eseri ışık kaynakları sebebiyle olması gerekenden aydınlık olan bölgelerde yumurtlama ve üreme döngülerinde değişiklikler olduğu biliniyor.
İnsanların doğurganlığı ile dolunay içinde bir ilişki olduğuna da uzunca yıllar inanılmış. bir fazlaca kültürde ve inançta dolunay doğurganlık ile ilişkilendirilmiş. Lakin bu mevzuda yapılan bilimsel çalışmalar, durumlar içinde bir ilişki bulamamış. Yani hayır, dolunay insan doğurganlığını ya da adet döngüsünü etkilemiyor.
Dolunayın psikolojimizi etkilediği, cürümleri artırdığı üzere söylentiler hakikat mu?
Buna da karşılığımız hayır. Bilim insanları bilhassa dolunayın beşerler üstündeki her cinsten tesirine dair savları çeşitli araştırmalara bahis etmiş. Lakin elde edilen sonuçlar ya bu biçimde bir tesirin olmadığını ortaya koymuş ya da tutarsız birtakım datalar sebebiyle ‘belirsiz’ bir sonuç vermiş.
Tutarsız dataları de biraz açıklamak gerekirse; mesela bir araştırmada dolunay gecelerinde artan trafik kazalarına ait birtakım sonuçlar ortaya çıkmış. Ancak araştırma incelendiğinde, kararın trafik kazalarının aslına bakarsanız istatistiksel olarak fazla olduğu hafta sonlarına denk gelen dolunaylara odaklandığı fark edilmiş. Yani hafta içine denk gelen dolunaylarda da kazaların arttığına dair bir ispat bulunmuyor. Haliyle sorun bir daha dolunayda değil.
Yapılan araştırmalar kararında yayınlanan 100’den çok raporu inceleyen bir takım, dolunay ile insan davranışı içindeki ilişkiyi ortaya koyacak hiç bir kesin dataya rastlamamış.
Uyku tertibine ve psiokolojiye tesiri konusundaki tek ‘pozitif’ açıklama ise sokak aydınlatmalarının olmadığı, dolunayın büyük bir ışık kaynağı olduğu devirlere gidiyor. Bu açıklamaya göre çağdaş toplumdan fazlaca fazlaca evvelce, dolunay insanların uykularına olağanda olmayan devasa bir ışık kaynağı olarak tesir etmiş olabilir.
Her gece zifiri karanlıkta uyuyan beşerler, bir ihtimal aydınlık gecelerde uykusuzluk çekmiş olabilir. Bu da bipolar bozukluk üzere uyku sisteminin bozulmasının davranışları etkilediği ruhsal kimi rahatsızlıkları tetiklemiş olabilir. Ama bu açıklamanın da doğrulu %100 değil ve olsa bile problem ‘gözüme ışık vuruyor, uyuyamıyorum’dan fazlası değil…
Dolunayda oluşan gelgitler yardımıyla su üzerinde bir çekim tesiri olduğunu biliyoruz; ya %60’ı sudan oluşan bedenimiz da bu durumdan etkileniyorsa?
Dolunayın insan davranışlarını etkilediğinden katiyetle emin olan insanların bir öteki savunması da dolunayın denizler ve göller üzerinde yarattığı gelgit etkisi. Bu argümana bakılırsa dolunay tıpkı deniz ve göllerde olduğu üzere, %60’ı sudan oluşan bedenimizde da emsal bir tesir yaratıyor olabilir. Ama bilime göre bu biçimde bir durum kelam konusu değil. Pekala niye?
Öncelikle Ay’ın bir öteki evresi olan yeni ay evresinde de deniz ve göllerde gelgitler en az dolunay kadar tesirli bir biçimde yaşanıyor. Lakin yeni ayda kendini daha mutsuz hissettiğini söyleyen birine rastlama olasılığınız hayli düşük. Ya da kazaların ve cürüm oranlarının arttığına, doğurganlığın yükseldiğine yönelik bilgiler sunmaya çalışanlara da… Şayet Ay’ın çekim gücü üzerimizde bu kadar etkiliyse, sanırım misal senaryoları yeni ay için de duymalıydık.
Ayrıca Ay’ın çekim kuvveti sırf göl ve deniz üzere açık su kaynaklarına tesir ediyor. Bedenimizde bulunan su ise bir deniz ve göl üzere tanımlayabileceğiniz bir su birikintisi olmaktan fazlaca uzakta.
Bir öbür nokta ise Ay’ın çekim kuvvetinin insan beynine ve bedenine tesir edebilecek kadar kuvvetli olmaması. Değerli gökbilimcilerden George Ogden Abell bu durumu ‘Kolumuza konan bir sivrisinek, bize Ay’ın uygulayabileceğinden daha fazla yerçekimi kuvveti uygular‘ kelamlarıyla açıklıyor…
Peki niye milyonlarca insan dolunayın onları etkilediğine inanıyor?
Bu sorunun bir epeyce karşılığı olabilir. Örneğin binlerce yıldır aktarılan kıssaların bunda büyük bir tesiri olduğunu söyleyebiliriz. Tıpkı biçimde, dolunayla ilgili ‘uğursuzluk’ ya da tam aksine ‘bereket’ üzere mitlerin yıllardır medyanın takviyesiyle büyümesi de kesinlikle tesirli olmuştur. Ama daha net bir karşılık da var; aldatıcı korelasyon.
Yanıltıcı korelasyon, sadece dolunayın bizi etkilediğine değil; burçlar üzere öteki ‘astrolojik’ kıssalara de inanmamıza niye olan durumlardan biri. Tarifi ise şu biçimde; aralarında niçinsel bir münasebet bulunmayan ya da üçüncü bir etkenden etkilenmeleri niçiniyle ortalarında yapay bir alaka gözlemlenen değişkenlerin birbirlerine ‘niçin-sonuç’ ilgisi ile bağlanarak gerçek kabul edilmesi.
Dolunay üzerinden açıklayacak olursak; dolunaylı bir gecede bir olay olduğunda bunu hatırlama ve dolunay ile ilişkilendirerek hafızamıza atma eğilimi gösteririz. Fakat bir öbür dolunaylı gecede hiç bir şey yaşanmadığında, bu bilgi de beynimizde yer etmez. Aklımızda kalan ise dolunaylı bir gecede makûs bir şey olduğudur.
Sonuç olarak, şimdiye kadar yürütülen bilimsel araştırmalar, dolunayın insan bedenini etkilediğine dair rastgele bir kesin ispat sunamadı. Şimdiye kadar duyduklarınız, yüklediğiniz mana, tahminen eski kıssalardan kalan dolunay ritüelleri sizi dolunayın farklı tesirleri olduğuna inandırmış olabilir. bir daha de dolunayın olmadığı rastgele bir akşamda berbat hissettiğinizde ya da dolunay olmayan bir gecede huzursuzluktan uykusuz kaldığınızda, kendinize tüm bunları tekrar hatırlatmalısınız.
Karanlık bir gökyüzünü aydınlatan dolunaya bakınca büyülenmemek elde değil. Ay’ın yalnızca bu etkileyici imajı bile bize farklı hisler hissettirebilir. Lakin bu, kim bilir kaç yaşında olan devasa bir ağacı ya da havada süzülen bir kuşu gördüğümüzde de hissedebileceğimiz bir şey. Bu yüzden, sizi nasıl etkileyeceğini anlamaya çalışıp kendinizi sınırlamak yerine, enfes dolunay manzarasının tadını çıkarın!
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5