ahmetbeyler
New member
Bir sohbet içinde kendinizi ‘ben gece insanıyım’ ya da ‘tam bir erkenci kuşum’ diye tanımladığınız olmuştur. Bu bir sohbet geyiği üzere görünse de, aslında beşerler nitekim farklı ‘kronotiplere’ sahip ve kronotipimiz sağlığımızdan hayat şeklimize bir epeyce hususta kritik bilgiler veriyor.
Üstelik genel olarak yıllar uzunluğu yalnızca ‘gece insanı’ ve ‘gündüz insanı’ olarak gruplandırılsa da, yürütülen yeni araştırmalar, daha fazla sayıda kronotip olduğuna işaret ediyor. Pekala ‘kronotip’ tam olarak ne? Sizin kronotipiniz hangisi? ömrünüze tesirleri neler?
Günün hangi saatlerinde uykulu olduğumuz, hangi saatlerinde kendimizi daha enerjik ve verimli hissettiğimiz sorularının karşılığı, kronotipimizi söylüyor.
Kronotip, en sıradan tarifiyle bu aslında. İstisnaları dışarıda bıraktığınızda, 24 saatlik döngü içerisinde hangi saatlerde uyumaya meyilli olduğunuz ve hangi saatlerde enerjik ve verimli olduğunuz bilgisi, kronotipinizi oluşturuyor.
Ancak burada kelam ettiğimiz durum bir tıp tercihten ya da kuralların gerektirdiklerinden fazla biyolojik saatimizin günlük hayatımıza yansıma biçimi diyebiliriz. Yani sınava hazırlanmak için zorla ayakta kaldığınız geceler ya da işe gitmek için her sabah yataktan sürüklenerek kalkmalarınız, kronotipinizi söylemiyor.
Bunun niçini ise çağdaş toplumda günü yaşamak için muhakkak saatlerin belirlenmiş olması ve kronotipimiz ne olursa olsun bu sisteme uymak zorunda oluşumuz. halbuki ki avcı toplayıcı kabileler halinde yaşadığımız devirde, kronotiplerimiz yardımıyla günün farklı saatlerinde uyumak ya da uyanık olmak kabilenin korunması için yarar sağlıyormuş…
‘Ben gece insanı da değilim gündüz insanı da. Neyim ben artık?’ diyenlerdenseniz, korkmayın, herkes için bir kronotip var.
Öncelikle çabucak söyleyeyim; kaç tip kronotip olduğuna yönelik epey sayıda farklı araştırma var. Hemfikir olunan şey bunu ‘gececi’ ve ‘gündüzcü’ olarak ikiye ayırmanın aslında kâfi olmadığı.
Kimi araştırmalar dört kronotipten bahsederken, yeni kimi çalışmalar bu sayıyı altıya çıkarmış durumda.
Popüler olanla başlayalım; ayı, kurt, aslan, yunus. Sen hangisisin?
Kronotipleri dört ana kümede inceleyen ve bunları ayı, kurt, aslan ve yunus olarak tanımlayan bakış açısı klinik psikolog ve uyku tıbbı uzmanı Dr. Michael Breus’un çalışmalarına dayanıyor.
Bu dört ana kümenin özellikleri ise şu biçimde;
Bu kronotiplerden hangilerine ilişkin olduğunuzu öğrenmek isterseniz buraya tıklayarak Dr. Michael Breus’un resmi web sitesinde yer alan testi fiyatsız olarak çözebilirsiniz.
Bu dört kronotip ile ilgili benim niyetim biraz ‘popüler kültüre yönelik’ bir test ve sonuç sistemi olduğu. bir daha de kronotiplerle ilgili bir fikir verdiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
Havalı hayvan isimleri olmayan lakin fazlaca daha kapsayıcı bir kronotip sınıflandırması için sırada 6 farklı kronotipten oluşan listemiz var;
Bu altı kronotip, 2020 yılında yürütülen bir araştırma ile ortaya konmuş. Araştırmayı yürüten takım, 2300 iştirakçi ile yürütülen; testler ve anketlerden oluşan çalışmada yalnızca %5’lik kısmın kendini bu altı kronotipe dahil edemediğini söylüyor. Kronotipler içinde klasik sabah ve gece tiplerinin yanında dört farklı tip daha yer alıyor..
Bakalım siz kendinizi dahil edebilecekmisiniz;
Bu hususta da yürütülen bir epey araştırma var. Örneğin gececi şahısların depresyona daha yatkın olduğu, sabahçıların ise daha enerjik ve sevinçli, dışa dönük karakterler olduğu söyleniyor.
Kimi çalışmalar alkol ve unsur bağımlılığı ile kronotipler içinde irtibat olduğunu gösteriyor. Birebir biçimde yaşam mühleti ile kronotipler içinde da ilişki olduğu biliniyor. Geceleri uyanık geçirenlerin erken ölme mümkünlüğünün daha yüksek olduğunu ortaya koyan bir araştırma var mesela. Benzeri araştırmalar, obezite, kalp hastalıkları üzere hastalıkların da gece insanı/gündüz insanı olma durumumuzla ilgili olabileceğini ortaya koyuyor.
özetlemek gerekirsesı, sıhhatimiz ve psikolojimiz kronotiplerimiz ile direkt ilişkili. Bu sebeple de kronotipimizi bilmek, bize en güzel gelecek hayat biçimini oluşturmamıza yardım edebilir.
Üstelik genel olarak yıllar uzunluğu yalnızca ‘gece insanı’ ve ‘gündüz insanı’ olarak gruplandırılsa da, yürütülen yeni araştırmalar, daha fazla sayıda kronotip olduğuna işaret ediyor. Pekala ‘kronotip’ tam olarak ne? Sizin kronotipiniz hangisi? ömrünüze tesirleri neler?
Günün hangi saatlerinde uykulu olduğumuz, hangi saatlerinde kendimizi daha enerjik ve verimli hissettiğimiz sorularının karşılığı, kronotipimizi söylüyor.
Kronotip, en sıradan tarifiyle bu aslında. İstisnaları dışarıda bıraktığınızda, 24 saatlik döngü içerisinde hangi saatlerde uyumaya meyilli olduğunuz ve hangi saatlerde enerjik ve verimli olduğunuz bilgisi, kronotipinizi oluşturuyor.
Ancak burada kelam ettiğimiz durum bir tıp tercihten ya da kuralların gerektirdiklerinden fazla biyolojik saatimizin günlük hayatımıza yansıma biçimi diyebiliriz. Yani sınava hazırlanmak için zorla ayakta kaldığınız geceler ya da işe gitmek için her sabah yataktan sürüklenerek kalkmalarınız, kronotipinizi söylemiyor.
Bunun niçini ise çağdaş toplumda günü yaşamak için muhakkak saatlerin belirlenmiş olması ve kronotipimiz ne olursa olsun bu sisteme uymak zorunda oluşumuz. halbuki ki avcı toplayıcı kabileler halinde yaşadığımız devirde, kronotiplerimiz yardımıyla günün farklı saatlerinde uyumak ya da uyanık olmak kabilenin korunması için yarar sağlıyormuş…
‘Ben gece insanı da değilim gündüz insanı da. Neyim ben artık?’ diyenlerdenseniz, korkmayın, herkes için bir kronotip var.
Öncelikle çabucak söyleyeyim; kaç tip kronotip olduğuna yönelik epey sayıda farklı araştırma var. Hemfikir olunan şey bunu ‘gececi’ ve ‘gündüzcü’ olarak ikiye ayırmanın aslında kâfi olmadığı.
Kimi araştırmalar dört kronotipten bahsederken, yeni kimi çalışmalar bu sayıyı altıya çıkarmış durumda.
Popüler olanla başlayalım; ayı, kurt, aslan, yunus. Sen hangisisin?
Kronotipleri dört ana kümede inceleyen ve bunları ayı, kurt, aslan ve yunus olarak tanımlayan bakış açısı klinik psikolog ve uyku tıbbı uzmanı Dr. Michael Breus’un çalışmalarına dayanıyor.
Bu dört ana kümenin özellikleri ise şu biçimde;
- Ayılar günü Güneş’in doğuş ve batış saatleriyle uyumlu yaşıyorlar. Sabah gün başlarken kolay kolay uyanıyor, akşamları zorlanmadan uykuya dalıyorlar. Sabah saatleri en verimli ve enerjik saatleriyken, 14.00 – 16.00 içinde güçleri yavaşça düşmeye; verimlilikleri azalmaya başlıyor. İnsanların yaklaşık olarak %50’si bu kronotipe dahil ediliyor.
- Kurtlar sabahları uyanmakta kuvvetlik çeken, gece geç saate kadar ayakta kalan ve öğlenden daha sonra hatta neredeyse akşam olmak üzereyken güçleri ve verimlilikleri en yüksek düzeyde olan şahıslar. İnsanların %15-20’sinin kurt kronotipine dahil olduğu tabir ediliyor.
- Aslanlar güne Güneş bile doğmadan başlayan; alarmsız ve basitçe uyanan beşerler olarak tanımlanıyor. Çoklukla öğle 12.00 üzere güçleri düşmeye başlıyor ve akşam 21.00 – 22.00 üzere uykuya geçmek istiyorlar.
- Yunuslar ise uykusu yavaşça olduğundan ışık ya da ses üzere uyaranlarla daima uyanan, bu yüzden de sağlıklı bir uyku sistemi oturtmakta zorlanan şahıslar. Bölünen uykular sebebiyle genel olarak yorgun hissetseler ve sabahları güç uyansalar da 10.00 – 14.00 ortası saatler en verimli saatleri.
Bu kronotiplerden hangilerine ilişkin olduğunuzu öğrenmek isterseniz buraya tıklayarak Dr. Michael Breus’un resmi web sitesinde yer alan testi fiyatsız olarak çözebilirsiniz.
Bu dört kronotip ile ilgili benim niyetim biraz ‘popüler kültüre yönelik’ bir test ve sonuç sistemi olduğu. bir daha de kronotiplerle ilgili bir fikir verdiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
Havalı hayvan isimleri olmayan lakin fazlaca daha kapsayıcı bir kronotip sınıflandırması için sırada 6 farklı kronotipten oluşan listemiz var;
Bu altı kronotip, 2020 yılında yürütülen bir araştırma ile ortaya konmuş. Araştırmayı yürüten takım, 2300 iştirakçi ile yürütülen; testler ve anketlerden oluşan çalışmada yalnızca %5’lik kısmın kendini bu altı kronotipe dahil edemediğini söylüyor. Kronotipler içinde klasik sabah ve gece tiplerinin yanında dört farklı tip daha yer alıyor..
Bakalım siz kendinizi dahil edebilecekmisiniz;
- Sabah kronotipine sahip olan insanlar günün birinci ışıklarında enerjik ve verimli bir başlangıç yaparak saat ilerledikçe düşüşe geçiyorlar. Akşam ise epey geç olmadan uyku vakti gelmiştir.
- Gececiler sabah kronotipinin tam tersine güne öğle saatlerinde başlamayı yeğleyen, gece geç saatlere kadar ayakta olan ve en verimli saatlerini de akşamdan itibaren geceye gerçek yaşayanlar.
- Gün uzunluğu faal kronotipte olan beşerler sabah saatlerinden akşam saatlerine kadar yüksek güç ve verimliliğe sahip olan; en yüksek enerjiyi ise öğlen saatlerinde yakalayan şahıslar.
- Gündüz uykulu kronotipte olan şahıslar sabaha enerjik başlarken öğlenleyin ‘kestirme’ muhtaçlığı hisseden, daha sonrasında ise geceye hakikat gücü ve verimliliği bir daha artmaya başlayan bireyler.
- ‘Gündüzcü tip’ diyebileceğimiz kronotipte olan bireyler sabahları güç uyanarak güne uykulu başlayan, öğlen saatlerinde güçleri en yüksek düzeyde olan ve akşam saatlerine gerçek yavaşça gücü düşen bireyler. Lakin bu şahıslar akşam saatlerinde de ağır uyku hali hayatıyorlar.
- Gün uzunluğu düşük düzeyde etkin olan kronotipler ise sabahları sıkıntı uyanan, gün uzunluğu düşük güç düzeyine sahip ve uykulu yaşayan bireyler.
Bu hususta da yürütülen bir epey araştırma var. Örneğin gececi şahısların depresyona daha yatkın olduğu, sabahçıların ise daha enerjik ve sevinçli, dışa dönük karakterler olduğu söyleniyor.
Kimi çalışmalar alkol ve unsur bağımlılığı ile kronotipler içinde irtibat olduğunu gösteriyor. Birebir biçimde yaşam mühleti ile kronotipler içinde da ilişki olduğu biliniyor. Geceleri uyanık geçirenlerin erken ölme mümkünlüğünün daha yüksek olduğunu ortaya koyan bir araştırma var mesela. Benzeri araştırmalar, obezite, kalp hastalıkları üzere hastalıkların da gece insanı/gündüz insanı olma durumumuzla ilgili olabileceğini ortaya koyuyor.
özetlemek gerekirsesı, sıhhatimiz ve psikolojimiz kronotiplerimiz ile direkt ilişkili. Bu sebeple de kronotipimizi bilmek, bize en güzel gelecek hayat biçimini oluşturmamıza yardım edebilir.
- Kaynaklar: Single-Item Chronotyping (SIC), a method to self-assess diurnal types by using 6 simple charts, A six-factor structure of individual variation in the tendencies to become sleepy and to sleep at different times of the day, There is more to chronotypes than evening and morning types: Results of a large-scale community survey provide evidence for high prevalence of two further types, Associations between chronotype, morbidity and mortality in the UK Biobank cohort, Prospective study of chronotype and incident depression among middle- and older-aged women in the Nurses’ Health Study II, Healthline