ahmetbeyler
New member
Bandura, saldırgan davranışların diğerlerini gözlemleyerek ve taklit ederek kazanılıp kazanılamayacağını merak ediyordu. Bunun için 1961 yılında Stanford Üniversitesindeki araştırmacılar ile birlikte çocuklar üzerinde bir deney çalışması gerçekleştirdi.
Bu deneye nazaran, çocuklar yetişkinlerin davranışlarını gözlemleyerek onlardan şiddet içerikli davranışları öğreniyor ve kendileri de bunları uyguluyordu. Pekala bu enteresan deneyle keşfedilen diğer ayrıntılar nelerdi?
Aslında deney yalnızca 1 metrelik şişme hacıyatmaz bebeklerle yapıldı.
Araştırmacılar, Bobo Bebekleri ismi verilen, palyaço üzere boyanmış hacıyatmaz modelindeki bebeklere, çocukların gözü önünde fizikî ve sözel şiddet uyguladı. Araştırmadaki iştirakçiler, Stanford’un ana okulunda eğitim bakılırsan, 3-6 yaş içindeki 36 kızdan ve 36 erkekten oluşan çocuklardı. Araştırmacılar, çocukları üç eşit gruba ayırdı; 24 şahıstan oluşan bir küme saldırgan yetişkin davranışlarını, başka 24 kişilik küme saldırgan olmayan yetişkin davranışlarını gözlemlerken, sayısı 24 olan son grup ise rastgele bir davranış gözlemlemedi.
Albert Bandura
daha sonrasında bu üç küme, cinsiyetlerine nazaran altı alt kümeye daha ayrıldı. Bu kümelerden yarısı, kendileriyle birebir cinsiyetten şahısların sergilediği davranış modellerini, yarısı da karşı cinsin gösterdiği davranış modellerini izledi. İlk kümedeki 6 kız ve 6 erkek çocuğuna evvel bayan olan bir saldırgan rol modeli gösterildi. 6 erkek ve 6 kız çocuğundan oluşan öbür kümeye erkek saldırgan bir rol modeli izletildi.
Deneyin birinci etabındaki bulgular pek değişikti.
Deney esnasında çekilen gerçek fotoğraflar
Çocuklar deney odasındaki bir masaya tek tek oturtuldu. Ardından araştırmacılar onların tam karşısına bir tokmak, masa, sandalye, çeşitli oyuncaklar ve evvelinde şiddet uyguladıkları Bobo Bebekleri’ni bıraktı. daha sonra uzmanlar, çocuklara bu materyallerle oynayabileceklerini söylemiş oldu. Çocuklar da tabiatları gereği çabucak oynamak için yerlerinden kalktı lakin bu her vakit oynadıkları sıradan bir oyun değildi.
Şiddet içerikli davranış modelini gözlemleyen kümedeki çocuklar, Bobo Bebeği’ne hem fizikî birebir vakitte sözel olarak saldırgan bir tavır gösterdi. Çocuklar çekiçle bebeğe vurup onu oradan oraya savuruyorlardı.
Keza araştırmacılar da çocukları sözel olarak şiddete teşvik ediyorlardı. Aslında bunu yapmalarının sebebi, birinci başta kendilerinin sergilemiş olduğu agresif halleri, çocukların benimseyip benimsemediklerini anlamaktı. Saldırgan olmayan davranış kümesindekilerin dikkatini çeken şey ise yalnızca bebeğin yanındaki oyuncaklar oldu, yani bebek umurlarında olmadı. 10 dakika çocukları bu türlü gözlemleyen araştırmacılar daha sonra onları dışarı çıkardı. Bu evreden daha sonra olanlar ise pek şaşırtan.
Ardından çocuklar, arasında birbirinden farklı oyuncaklar olan başka ayrı odalara alındı. Bilin bakalım bu biçimde ne oldu?
Çocuklar oyuncaklarla oynamaya başladı ve daha sonra araştırmacılardan biri, her odaya girip çocuklara oyuncaklarla oynamamalarını söylemiş oldu. Psikologlar, o oyuncakların kendilerinin en sevdiklerinden olduğunu ve onları, öbür bir çocuk oynasın diye oraya bıraktıklarını söylemiş oldu. Aslında psikologların bu tutumu, çocuklarda saldırganlık dürtüsünün oluşup oluşmayacağını görmek içindi diyebiliriz. daha sonra bir daha çocukları diğer bir odaya alan uzmanlar, bu sefer odaya çay seti, peluş ayıcıklar, boya kalemleri ve hayvan figürleri gibi olumlu çağrışım yapan oyuncaklar bıraktı.
Ayrıca odada bir daha tokmak, oyuncak tabanca ve delinmiş tahta da bulunuyordu. Alışılmış bir daha Bobo Bebekleri de. Bir de araştırmacılar çocukları bakılırsabilsinler diye tek taraflı bir ayna da odanın ortasındaydı. 20 dakika boyunca çocukların davranışları gözlemlendi ve çıkan sonuca bakılırsa saldırgan davranış modellerine maruz kalan çocuklar, öbür gruptakilere nazaran daha fazla saldırganlık gösterdi. Aslında bu aslına bakarsanız en başından beri psikologların doğrulamayı beklediği bir hipotezdi. O yüzden pek de şaşırtan değildi, asıl şaşırtan olan öbür bir şeydi.
İlginç olan ayrıntı: Şiddet içerikli davranışları izleyen kız çocuklarının; erkek bebeğe fiziksel şiddeti, bayan bebeğe ise sözel şiddeti daha fazla uygulamış olmalarıydı.
Aslında çalışmanın sonuçları, her iki cinsiyet için de misal sonuçları verdi lakin erkek çocuklar, kızlara bakılırsa fizikî şiddet davranışlarını daha fazla taklit etti. Hatta adamların, erkek rol modellerin yaptıklarını daha fazla içselleştirdikleri kararına ulaşıldı. Bir başka dikkat cazibeli ayrıntı ise hem kızların birebir vakitte adamların, fizikî saldırganlık konusunda erkek rol modelleri örnek almasıydı.
Sözel saldırganlık açısından baktığımızda ise her cinsiyet, kendi hemcinsinin gösterdiği halleri daha fazla taklit etme eğilimindeydi. Aslında buradaki vurucu durum, fiziksel şiddetin erkekliğe has oluşuna dair bir genel kabulün çocuk yaşta öğrenilmesi ve içselleştirilmesi. Bu niçinle her iki cinsiyette, adamların gösterdiği fiziksel şiddeti sorgulama eğiliminde değildi. Bu yüzden hem kızlar hem erkekler bu örneği kolay kolay taklit edebildi diyebiliriz.
Bu çalışmanın neticeleri Bandura’nın, davranışların başkalarından gözlemlenerek toplumsal olarak öğrenilebildiğini savunan Toplumsal Öğrenme Kuramı’nı takviyeler nitelikte olduğunu söyleyebiliriz. Pekala sizce nitekim şiddet sosyal olarak öğrenilen bir durum mu yoksa genetik faktörlerin de tesiri olabilir mi? Fikirlerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
Bu deneye nazaran, çocuklar yetişkinlerin davranışlarını gözlemleyerek onlardan şiddet içerikli davranışları öğreniyor ve kendileri de bunları uyguluyordu. Pekala bu enteresan deneyle keşfedilen diğer ayrıntılar nelerdi?
Aslında deney yalnızca 1 metrelik şişme hacıyatmaz bebeklerle yapıldı.
Araştırmacılar, Bobo Bebekleri ismi verilen, palyaço üzere boyanmış hacıyatmaz modelindeki bebeklere, çocukların gözü önünde fizikî ve sözel şiddet uyguladı. Araştırmadaki iştirakçiler, Stanford’un ana okulunda eğitim bakılırsan, 3-6 yaş içindeki 36 kızdan ve 36 erkekten oluşan çocuklardı. Araştırmacılar, çocukları üç eşit gruba ayırdı; 24 şahıstan oluşan bir küme saldırgan yetişkin davranışlarını, başka 24 kişilik küme saldırgan olmayan yetişkin davranışlarını gözlemlerken, sayısı 24 olan son grup ise rastgele bir davranış gözlemlemedi.
Albert Bandura
daha sonrasında bu üç küme, cinsiyetlerine nazaran altı alt kümeye daha ayrıldı. Bu kümelerden yarısı, kendileriyle birebir cinsiyetten şahısların sergilediği davranış modellerini, yarısı da karşı cinsin gösterdiği davranış modellerini izledi. İlk kümedeki 6 kız ve 6 erkek çocuğuna evvel bayan olan bir saldırgan rol modeli gösterildi. 6 erkek ve 6 kız çocuğundan oluşan öbür kümeye erkek saldırgan bir rol modeli izletildi.
Deneyin birinci etabındaki bulgular pek değişikti.
Deney esnasında çekilen gerçek fotoğraflar
Çocuklar deney odasındaki bir masaya tek tek oturtuldu. Ardından araştırmacılar onların tam karşısına bir tokmak, masa, sandalye, çeşitli oyuncaklar ve evvelinde şiddet uyguladıkları Bobo Bebekleri’ni bıraktı. daha sonra uzmanlar, çocuklara bu materyallerle oynayabileceklerini söylemiş oldu. Çocuklar da tabiatları gereği çabucak oynamak için yerlerinden kalktı lakin bu her vakit oynadıkları sıradan bir oyun değildi.
Şiddet içerikli davranış modelini gözlemleyen kümedeki çocuklar, Bobo Bebeği’ne hem fizikî birebir vakitte sözel olarak saldırgan bir tavır gösterdi. Çocuklar çekiçle bebeğe vurup onu oradan oraya savuruyorlardı.
Keza araştırmacılar da çocukları sözel olarak şiddete teşvik ediyorlardı. Aslında bunu yapmalarının sebebi, birinci başta kendilerinin sergilemiş olduğu agresif halleri, çocukların benimseyip benimsemediklerini anlamaktı. Saldırgan olmayan davranış kümesindekilerin dikkatini çeken şey ise yalnızca bebeğin yanındaki oyuncaklar oldu, yani bebek umurlarında olmadı. 10 dakika çocukları bu türlü gözlemleyen araştırmacılar daha sonra onları dışarı çıkardı. Bu evreden daha sonra olanlar ise pek şaşırtan.
Ardından çocuklar, arasında birbirinden farklı oyuncaklar olan başka ayrı odalara alındı. Bilin bakalım bu biçimde ne oldu?
Çocuklar oyuncaklarla oynamaya başladı ve daha sonra araştırmacılardan biri, her odaya girip çocuklara oyuncaklarla oynamamalarını söylemiş oldu. Psikologlar, o oyuncakların kendilerinin en sevdiklerinden olduğunu ve onları, öbür bir çocuk oynasın diye oraya bıraktıklarını söylemiş oldu. Aslında psikologların bu tutumu, çocuklarda saldırganlık dürtüsünün oluşup oluşmayacağını görmek içindi diyebiliriz. daha sonra bir daha çocukları diğer bir odaya alan uzmanlar, bu sefer odaya çay seti, peluş ayıcıklar, boya kalemleri ve hayvan figürleri gibi olumlu çağrışım yapan oyuncaklar bıraktı.
Ayrıca odada bir daha tokmak, oyuncak tabanca ve delinmiş tahta da bulunuyordu. Alışılmış bir daha Bobo Bebekleri de. Bir de araştırmacılar çocukları bakılırsabilsinler diye tek taraflı bir ayna da odanın ortasındaydı. 20 dakika boyunca çocukların davranışları gözlemlendi ve çıkan sonuca bakılırsa saldırgan davranış modellerine maruz kalan çocuklar, öbür gruptakilere nazaran daha fazla saldırganlık gösterdi. Aslında bu aslına bakarsanız en başından beri psikologların doğrulamayı beklediği bir hipotezdi. O yüzden pek de şaşırtan değildi, asıl şaşırtan olan öbür bir şeydi.
İlginç olan ayrıntı: Şiddet içerikli davranışları izleyen kız çocuklarının; erkek bebeğe fiziksel şiddeti, bayan bebeğe ise sözel şiddeti daha fazla uygulamış olmalarıydı.
Aslında çalışmanın sonuçları, her iki cinsiyet için de misal sonuçları verdi lakin erkek çocuklar, kızlara bakılırsa fizikî şiddet davranışlarını daha fazla taklit etti. Hatta adamların, erkek rol modellerin yaptıklarını daha fazla içselleştirdikleri kararına ulaşıldı. Bir başka dikkat cazibeli ayrıntı ise hem kızların birebir vakitte adamların, fizikî saldırganlık konusunda erkek rol modelleri örnek almasıydı.
Sözel saldırganlık açısından baktığımızda ise her cinsiyet, kendi hemcinsinin gösterdiği halleri daha fazla taklit etme eğilimindeydi. Aslında buradaki vurucu durum, fiziksel şiddetin erkekliğe has oluşuna dair bir genel kabulün çocuk yaşta öğrenilmesi ve içselleştirilmesi. Bu niçinle her iki cinsiyette, adamların gösterdiği fiziksel şiddeti sorgulama eğiliminde değildi. Bu yüzden hem kızlar hem erkekler bu örneği kolay kolay taklit edebildi diyebiliriz.
Bu çalışmanın neticeleri Bandura’nın, davranışların başkalarından gözlemlenerek toplumsal olarak öğrenilebildiğini savunan Toplumsal Öğrenme Kuramı’nı takviyeler nitelikte olduğunu söyleyebiliriz. Pekala sizce nitekim şiddet sosyal olarak öğrenilen bir durum mu yoksa genetik faktörlerin de tesiri olabilir mi? Fikirlerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
- Kaynaklar: Britannica, YouTube
- Görsel Kaynakları: Shaktivrat Khanvilkar, Life Span, NPR