ahmetbeyler
New member
İnsanlığın en büyük medeniyetlerinden biri olan Antik Mısır denildiğine her ne kadar akla birinci şey heykeller olmasa da, stantlarda ve müzelerde karşımıza en çok çıkan devir yapıtları içinde heykeller ve büstler yer alıyor. Bu heykeller ve büstlerin en bariz ortak özellikleri içinde ise burunlarının olmaması var.
Bu heykellerin niye burunları olmadığı sorusunun karşılığı ise çok değişik. Olağanda burun yapıları zaman içinde kaybolur masraf çünkü yüz bölgesindeki küçük bir çıkıntıdır. Farklı dış etmenler niçiniyle burunlar vakit içinde aşınıp düşebilir, bu yüzden Ege kıyılarımızda bulunan birtakım heykeller, bir biçimde burun başta olmak üzere uzuvlarını koruyabildikleri için hayli pahalıdır. Lakin Antik Mısır heykellerinde durum bu biçimde değil, hepsi burunlarını fazlaca epeyce uzun vakit evvel insan eliyle kaybetmiş.
Eski firavunların ağzını burnunu kırmak
Dört bin yıllık bir kireçtaşı heykelin burnunun düşmesinin olağan olduğunu düşünüyorsanız haklısınız. Çünkü işi bu yapıları incelemek olan bir epeyce Antik Mısır uzmanı da birebir görüşteydi. Brooklyn Müzesi’nin Mısır, Klasik ve Eski Yakın Doğu Koleksiyon Sorumlusu olan Edward Bielberg de niye heykellerin burunları olmadığını ortaya çıkarmak için kolları sıvayana kadar da bu görüş değişmemişti.
Burada Bielberg’in dikkatini çeken ve “burun çıkıntı olduğu için düşer” teorisini sarsan bir nokta var, iki boyutlu kabartmalarda da burun kısmı net bir biçimde ziyan görmüştür. Bir, iki, beş değil neredeyse her kabartmada da durum budur. Pekala bunun niçini neydi?
Aslında günümüzde de örneklerini gördüğümüz ikonoklazma yani ikon düşmanlığı niçiniyle, eski siyasi figürlerin heykelleri ve kabartmaları vandalizme maruz kalıyordu. Örgütlü aksiyonlarda maksat bilhassa eski firavunların heykel ve kabartmalarının burunlarını kırmaktı. niçini ise siyasetti.
Dinin de devletin de başı olmak zor
Antik Mısır hakkında süratlice bir bilgi vermek gerekirse firavun unvanını taşıyan kişi beraberinde seçilmiş bir ilah olurdu. Haliyle kendi heykellerini ve ikonlarını ülkenin dört bir yanında görmek istemeleri olağandı. Kaldı ki devrin seçkinleri de bu yapıtlardan meskenlerinde bulundururlardı. Bu sayede firavun kendi tebaasına gücünü hatırlatmış olurdu.
O devirdeki inanışa bakılırsa rablerin ve insanların imgelerinin de bir gücü vardı. Bu inanca nazaran rablerin ya da şahısların özleri, onlar için adanmış olan heykelde yaşayabilirdi. Haliyle heykellerin ritüellerin yapılmasında ve ilahların beslenip gücünü muhafazasında kıymetli rolü vardı. İkonoklazm hareketleri bu gücü bozmayı amaçlıyordu.
Heykellerin gücünü tüketmek amaçlanıyordu
İkonoklazm aksiyonları heykellerin gücünü ortadan kaldırmaya yönelikti. Bir firavun öldüğü vakit yerine gelen yenisi, eski yöneticinin heykellerinin burunlarını kırdırarak imajlarını bozardı. Ayrıyeten burunların kırılması heykelin “nefes almasını” ve beslenmesini engellerdi. bu biçimdece yapıtların ilahi güçleri de ortadan kalkardı. Bu mantıkla heykellerin sunu alıyorlarsa sağ elleri, bir şey sunuyorlarsa sol elleri kırılarak bu güçleri de yok edilirdi.
İkonoklazma eylemleri yaygın ve sistematikti. Bunu da o periyodun metinlerinden anlayabiliyoruz. bir epey yazılı metinde firavunların ve şahısların kendi tasvirlerine ziyan verilmesi konusundaki çekincelerini görmek mümkün. Firavunların büyük kısmı, kendi tasvirlerine ziyan verenlere vahim cezalar vereceklerini açıklayan kararnameler yayınlardı.
İkonoklazma cinsiyetçi de olabiliyordu
Bielberg’e göre temel olarak politik niçinlerle gerçekleştirilen ikonoklazma hareketi, hırslı yöneticilerin tarihi kendi işlerine geldiği üzere yazabilmesine de imkan sağlıyordu. Cinsiyet de ikonoklazmanın biçimi ve yoğunluğu konusunda tesirli olabiliyordu. Antik Mısır’ın hüçlü kraliçelerinden olan Hatşepsut ve Nefertiti’nin mirasları, görsel kültürden büyük oranda silinmişti.
Bu örneklerden Hatşepsut, kocası öldüğü vakit oğlu ile birlikte karar sürmüştü. Oğlu III: Thutmose, annesi öldüğü vakit yönetme hakkını kendi soy ağacına taşımak ve oğlu II. Amenhotep’i tahta çıkarmak istedi. Bu yüzden de annesinin tüm heykellerini ortadan kaldırmak için bir tertip başlattı.
Bielberg’in görüşüne göre ikonoklazma aksiyonları bir küme bilgisiz köle tarafınca değil, yüksek vasıflı insanlar tarafınca yapılıyordu. Makul heykel modüllerine erişmek ve bu modülleri ortadan kaldırmak kolay bir iş değildi. Bilgi gerektiren bu iş tesadüf yapıtı olarak gerçekleştirilemezdi.
Başka kültürlerde de ikonoklazma örnekleri var
Aslında ikonoklazma günümüzde bile farklı hallerde devam eden bir uygulama. ABD’nin Irak İşgali sırasında yaptığı birinci şeylerden biri Saddam heykellerini devirmek ya da devirtmek olmuştu. bu biçimdece Saddam otoritesine ilişkin semboller yıkılarak topluma bildiri veriliyordu.
Antik Yunan devrinden kalma bir Afrodit heykelinin ise ikonoklazma örneği olarak bozulduğu fazlaca açık. Heykelin kırık modüllerine ek olarak alnına da bir haç kazınmış olması bu işi kimin yaptığına dair epeyce net bir fikir veriyor.
Bu heykellerin niye burunları olmadığı sorusunun karşılığı ise çok değişik. Olağanda burun yapıları zaman içinde kaybolur masraf çünkü yüz bölgesindeki küçük bir çıkıntıdır. Farklı dış etmenler niçiniyle burunlar vakit içinde aşınıp düşebilir, bu yüzden Ege kıyılarımızda bulunan birtakım heykeller, bir biçimde burun başta olmak üzere uzuvlarını koruyabildikleri için hayli pahalıdır. Lakin Antik Mısır heykellerinde durum bu biçimde değil, hepsi burunlarını fazlaca epeyce uzun vakit evvel insan eliyle kaybetmiş.
Eski firavunların ağzını burnunu kırmak
Dört bin yıllık bir kireçtaşı heykelin burnunun düşmesinin olağan olduğunu düşünüyorsanız haklısınız. Çünkü işi bu yapıları incelemek olan bir epeyce Antik Mısır uzmanı da birebir görüşteydi. Brooklyn Müzesi’nin Mısır, Klasik ve Eski Yakın Doğu Koleksiyon Sorumlusu olan Edward Bielberg de niye heykellerin burunları olmadığını ortaya çıkarmak için kolları sıvayana kadar da bu görüş değişmemişti.
Burada Bielberg’in dikkatini çeken ve “burun çıkıntı olduğu için düşer” teorisini sarsan bir nokta var, iki boyutlu kabartmalarda da burun kısmı net bir biçimde ziyan görmüştür. Bir, iki, beş değil neredeyse her kabartmada da durum budur. Pekala bunun niçini neydi?
Aslında günümüzde de örneklerini gördüğümüz ikonoklazma yani ikon düşmanlığı niçiniyle, eski siyasi figürlerin heykelleri ve kabartmaları vandalizme maruz kalıyordu. Örgütlü aksiyonlarda maksat bilhassa eski firavunların heykel ve kabartmalarının burunlarını kırmaktı. niçini ise siyasetti.
Dinin de devletin de başı olmak zor
Antik Mısır hakkında süratlice bir bilgi vermek gerekirse firavun unvanını taşıyan kişi beraberinde seçilmiş bir ilah olurdu. Haliyle kendi heykellerini ve ikonlarını ülkenin dört bir yanında görmek istemeleri olağandı. Kaldı ki devrin seçkinleri de bu yapıtlardan meskenlerinde bulundururlardı. Bu sayede firavun kendi tebaasına gücünü hatırlatmış olurdu.
O devirdeki inanışa bakılırsa rablerin ve insanların imgelerinin de bir gücü vardı. Bu inanca nazaran rablerin ya da şahısların özleri, onlar için adanmış olan heykelde yaşayabilirdi. Haliyle heykellerin ritüellerin yapılmasında ve ilahların beslenip gücünü muhafazasında kıymetli rolü vardı. İkonoklazm hareketleri bu gücü bozmayı amaçlıyordu.
Heykellerin gücünü tüketmek amaçlanıyordu
İkonoklazm aksiyonları heykellerin gücünü ortadan kaldırmaya yönelikti. Bir firavun öldüğü vakit yerine gelen yenisi, eski yöneticinin heykellerinin burunlarını kırdırarak imajlarını bozardı. Ayrıyeten burunların kırılması heykelin “nefes almasını” ve beslenmesini engellerdi. bu biçimdece yapıtların ilahi güçleri de ortadan kalkardı. Bu mantıkla heykellerin sunu alıyorlarsa sağ elleri, bir şey sunuyorlarsa sol elleri kırılarak bu güçleri de yok edilirdi.
İkonoklazma eylemleri yaygın ve sistematikti. Bunu da o periyodun metinlerinden anlayabiliyoruz. bir epey yazılı metinde firavunların ve şahısların kendi tasvirlerine ziyan verilmesi konusundaki çekincelerini görmek mümkün. Firavunların büyük kısmı, kendi tasvirlerine ziyan verenlere vahim cezalar vereceklerini açıklayan kararnameler yayınlardı.
İkonoklazma cinsiyetçi de olabiliyordu
Bielberg’e göre temel olarak politik niçinlerle gerçekleştirilen ikonoklazma hareketi, hırslı yöneticilerin tarihi kendi işlerine geldiği üzere yazabilmesine de imkan sağlıyordu. Cinsiyet de ikonoklazmanın biçimi ve yoğunluğu konusunda tesirli olabiliyordu. Antik Mısır’ın hüçlü kraliçelerinden olan Hatşepsut ve Nefertiti’nin mirasları, görsel kültürden büyük oranda silinmişti.
Bu örneklerden Hatşepsut, kocası öldüğü vakit oğlu ile birlikte karar sürmüştü. Oğlu III: Thutmose, annesi öldüğü vakit yönetme hakkını kendi soy ağacına taşımak ve oğlu II. Amenhotep’i tahta çıkarmak istedi. Bu yüzden de annesinin tüm heykellerini ortadan kaldırmak için bir tertip başlattı.
Bielberg’in görüşüne göre ikonoklazma aksiyonları bir küme bilgisiz köle tarafınca değil, yüksek vasıflı insanlar tarafınca yapılıyordu. Makul heykel modüllerine erişmek ve bu modülleri ortadan kaldırmak kolay bir iş değildi. Bilgi gerektiren bu iş tesadüf yapıtı olarak gerçekleştirilemezdi.
Başka kültürlerde de ikonoklazma örnekleri var
Aslında ikonoklazma günümüzde bile farklı hallerde devam eden bir uygulama. ABD’nin Irak İşgali sırasında yaptığı birinci şeylerden biri Saddam heykellerini devirmek ya da devirtmek olmuştu. bu biçimdece Saddam otoritesine ilişkin semboller yıkılarak topluma bildiri veriliyordu.
Antik Yunan devrinden kalma bir Afrodit heykelinin ise ikonoklazma örneği olarak bozulduğu fazlaca açık. Heykelin kırık modüllerine ek olarak alnına da bir haç kazınmış olması bu işi kimin yaptığına dair epeyce net bir fikir veriyor.