ahmetbeyler
New member
Yaşayan her insanın ömründe kaygı ve endişeye sebep olan sarsıntı, maalesef ki her vakit ömrümüzün ortasında yer alıp bizi tedirginetmeye devam edecek. ömrümüzü bu türlü etkileyen doğal afetin gelin nasıl oluştuğuna özetlemek gerekirse bir bakalım.
Deprem, yer ortasında fay olarak isimlendirilen kırıklar üzerinde biriken biçim değiştirme gücünün ansızın boşalması kararında meydana gelen yer değiştirme hareketinin niye olduğu karmaşık elastik dalga hareketlerine deniyor. Pekala zelzelenin tesirini anlamak için kullandığımız şiddet ve büyüklükkavramlarının daima karıştığını biliyor musunuz?
Haber programlarında bile sık sık karıştırılan “depremin şiddeti ve büyüklüğü” kavramlarının farkı ne?
Deprem şiddeti, sarsıntının hissedildiği yerde sarsıntının yarattığı tesire denir. Bu tesirler; tabiata, yapılara yahut insanlara karşı olabilir.
Depremin büyüklüğü ise deprem sırasında açığa çıkan gücün bir ölçüsü olarak tanımlanmaktadır.
Sürekli duyduğumuz zelzele büyüklüklerinin hayatımıza etkileri neler?
1960 Şili depremi
10 dakika süresindeki ve 9.5 büyüklüğündeki bu sarsıntı, dünya tarihinin hayatış olduğuen büyük sarsıntılardan birisidir. Bu sarsıntıda, yaklaşık 1600 kilometre uzunluğundaki devasa bir fay çizgisi kırılmıştır.
1960 yılında yaşanmış olan bu sarsıntı, yalnızca Valdivia’yı etkilememiştir. 700 km ilerideki Hawai’yi bile etkilemiştir. 25 metreye kadar uzanan tsunamiler oluşmuş ve sarsıntının tesiri okyanus çok kıyılara da ulaşmıştır.
178 gigatonluk bir tesir yaratan bu sarsıntının şiddetinin, 1000 adet atom bombasının yaratacağı korkutucu şiddet ile eş paha olduğu düşünülüyor. 6 bin kişinin öldüğü bu depremin maddi hasarı ise bugünün parasıyla yaklaşık 4 milyar dolardan fazla olarak hesaplanmış.
1939 Erzincan Depremi
Genç Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşanan birinci büyük felaketlerden olan Erzincan Sarsıntısı, 27 Aralık 1939 tarihinde yaşandı ve 7.9 büyüklüğündeydi. Sadece ülkemizde değil, dünyadayaşanan en büyük sarsıntılardan biri olarak kaydedilen bu afette 33 bin vatandaşımız ömrünü kaybetti, 100 bin vatandaşımız yaralandı, 116 binden çok bina hasar gördü ve büyük bir maddi kayıp oluştu.
Ülkemizde gerçekleşen öbür büyük sarsıntıları buradan inceleyebilirsiniz:
Gelin, asıl sorumuza dönelim: 10.0 ve üstü büyüklüğünde yıkıcı bir “mega deprem” gerçekleşebilir mi?
10.0 yahut daha büyük bir sarsıntı olan”Mega Deprem”fikri, teorik olarak mümkün olsa da pek mümkün değildir. Bir sarsıntının büyüklüğü, meydana geldiği fayın uzunluğu ile bağlıdır. Yani fay ne kadar uzunsa sarsıntı o kadar büyüktür. Fay, yer kabuğunu oluşturan kayalarda, her iki taraftaki kayaların birbirini geçerek hareket ettiği bir kırılmadır.
10.0 büyüklüğünde bir sarsıntı oluşturacak kadar uzun bir fayın var olduğu bilinmiyor. Şayet bu biçimde bir fay çizgisi olsaydı gezegenin büyük bir kısmını çevreleyeceği ve rastgele bir zelzele anında tüm dünyayı altüst edebileceği kaçınılmaz bir gerçek olurdu.
Deprem, yer ortasında fay olarak isimlendirilen kırıklar üzerinde biriken biçim değiştirme gücünün ansızın boşalması kararında meydana gelen yer değiştirme hareketinin niye olduğu karmaşık elastik dalga hareketlerine deniyor. Pekala zelzelenin tesirini anlamak için kullandığımız şiddet ve büyüklükkavramlarının daima karıştığını biliyor musunuz?
Haber programlarında bile sık sık karıştırılan “depremin şiddeti ve büyüklüğü” kavramlarının farkı ne?
Deprem şiddeti, sarsıntının hissedildiği yerde sarsıntının yarattığı tesire denir. Bu tesirler; tabiata, yapılara yahut insanlara karşı olabilir.
Depremin büyüklüğü ise deprem sırasında açığa çıkan gücün bir ölçüsü olarak tanımlanmaktadır.
Sürekli duyduğumuz zelzele büyüklüklerinin hayatımıza etkileri neler?
- 1.0- 3.0: Bu büyüklükte bir sarsıntı şimdi hiç hissedilmez.
- 3.0- 3.9: Binaların üst katlarında yaşayanlar açıkça hissederler. Biroldukca insan, sarsıntının deprem olduğunu anlamaz. Duran araçlar hafifçeçe sallanır. Sarsıntı, büyükçe bir kamyonun geçişi sırasındaki sarsıntıyı andırır. Sarsıntı mühleti kestirim edilir.
- 4.0- 4.9: Gündüz vakti binalarda bulunan şimdi herkes tarafınca hissedilir; dışarıda bulunanların birçok, sarsıntıyı fazlaca hissetmez. Gece vakti kimilerini uykudan uyandırır. Duran araçlar görünür bir biçimde sallanır. Bu büyüklükteki sarsıntılarda eşyalar yerinden oynar, zayıf binalar hasar gorebilir. Duvardan çatırdı sesleri gelir.
- 5.0- 5.9: Özel tasarlanmış yapılarda yavaşça bir hasara niye olurken, kötü materyal kullanılmış binalarda kıymetli ölçüde hasara yol açar. Birtakım bacalar yıkılır.
- 6.0- 6.9: Orta çaplı ve büyük binaların dayanıklılığına bağlı olarak büyük hasara yol açar. Bacalar devrilir, üst üste yerleştirilmiş gereçler devrilir, duvar ve kolonlar yıkılır. Ağır mobilyalar devrilir. Binalar temellerinden kayar.
- 7.0 veya daha büyük: Âlâ inşa edilmiş ahşap yapılardan kimileri yıkılırken, taş yapıların büyük bir çoğunluğu temelleriyle bir arada yıkılır. Bu büyüklükteki sarsıntılardan daha sonra tsunami olma ihtimali de pek yüksektir. Ufuk çizgisi oynak bir yüzeye dönüşür. Ufuk ve yataylık kavramı yok olur. Ana karada parçalanmalar meydana gelir.
1960 Şili depremi
10 dakika süresindeki ve 9.5 büyüklüğündeki bu sarsıntı, dünya tarihinin hayatış olduğuen büyük sarsıntılardan birisidir. Bu sarsıntıda, yaklaşık 1600 kilometre uzunluğundaki devasa bir fay çizgisi kırılmıştır.
1960 yılında yaşanmış olan bu sarsıntı, yalnızca Valdivia’yı etkilememiştir. 700 km ilerideki Hawai’yi bile etkilemiştir. 25 metreye kadar uzanan tsunamiler oluşmuş ve sarsıntının tesiri okyanus çok kıyılara da ulaşmıştır.
178 gigatonluk bir tesir yaratan bu sarsıntının şiddetinin, 1000 adet atom bombasının yaratacağı korkutucu şiddet ile eş paha olduğu düşünülüyor. 6 bin kişinin öldüğü bu depremin maddi hasarı ise bugünün parasıyla yaklaşık 4 milyar dolardan fazla olarak hesaplanmış.
1939 Erzincan Depremi
Genç Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşanan birinci büyük felaketlerden olan Erzincan Sarsıntısı, 27 Aralık 1939 tarihinde yaşandı ve 7.9 büyüklüğündeydi. Sadece ülkemizde değil, dünyadayaşanan en büyük sarsıntılardan biri olarak kaydedilen bu afette 33 bin vatandaşımız ömrünü kaybetti, 100 bin vatandaşımız yaralandı, 116 binden çok bina hasar gördü ve büyük bir maddi kayıp oluştu.
Ülkemizde gerçekleşen öbür büyük sarsıntıları buradan inceleyebilirsiniz:
Gelin, asıl sorumuza dönelim: 10.0 ve üstü büyüklüğünde yıkıcı bir “mega deprem” gerçekleşebilir mi?
10.0 yahut daha büyük bir sarsıntı olan”Mega Deprem”fikri, teorik olarak mümkün olsa da pek mümkün değildir. Bir sarsıntının büyüklüğü, meydana geldiği fayın uzunluğu ile bağlıdır. Yani fay ne kadar uzunsa sarsıntı o kadar büyüktür. Fay, yer kabuğunu oluşturan kayalarda, her iki taraftaki kayaların birbirini geçerek hareket ettiği bir kırılmadır.
10.0 büyüklüğünde bir sarsıntı oluşturacak kadar uzun bir fayın var olduğu bilinmiyor. Şayet bu biçimde bir fay çizgisi olsaydı gezegenin büyük bir kısmını çevreleyeceği ve rastgele bir zelzele anında tüm dünyayı altüst edebileceği kaçınılmaz bir gerçek olurdu.
- Kaynaklar: Kandilli Rasathanesi, USGS